جواب تهرانی‌ها به سوال شهردار

مهم‌ترین دغدغه شهروندانی تهرانی و میزان رضایتمندی از الگوی اداره پایتخت، برای سومین بار در دوره پنجم مدیریت شهری چکاپ شد. به گزارش «دنیای اقتصاد» شهرداری تهران برای سومین‌بار در این دوره از مدیریت شهری ۱۰ سوال مهم را پیش‌روی پایتخت‌نشینان قرار داده و در عین حال از آنها خواسته «اگر جای شهردار تهران بودند چه اقدامات ضروری و چه برنامه‌ای را برای اداره شهر اجرایی می‌کردند؟» پیش از این شهرداری تهران در دو نوبت شهریور ۹۶ و سپس مهر ۹۷ پیرامون میزان رضایتمندی از عملکرد مدیریت شهری و مهم‌ترین نگرانی‌ها از شهروندان نظرسنجی کرده بودند. اکنون نیز پس از وقفه یک‌ساله، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به سفارش شهرداری تهران نظرسنجی جدیدی را با توجه به نزدیک بودن به پایان این دوره از مدیریت شهری انجام داده است.این نظرسنجی در شرایطی انجام شده که طی یک‌سال گذشته، از یکسو فراگیری ویروس کرونا، بخش زیادی از سبک زندگی پایتخت‌نشینان را تغییر داده و از سوی دیگر رکود اقتصادی و رکود بخش ساخت‌وساز، درآمدزایی برای اداره شهر را با مشکلات زیادی همراه کرده است.

از این رو این نظرسنجی حاوی ۱۰ یافته مهم از دیدگاه شهروندان تهرانی نسبت به شهر و عملکرد شهرداری است و نکته مهم آنکه مقایسه پاسخ شهروندان در این نظرسنجی با برخی پرسش‌های مشابه در نظرسنجی‌های گذشته، نکات جالب توجهی را به دست می‌دهد. البته در قالب این نظرسنجی شهرداری برای نخستین‌بار درجه توسعه‌یافتگی مناطق را اعلام کرده است. براین اساس مناطق یک، دو، سه و ۶ به‌عنوان مناطق توسعه‌یافته، مناطق ۵ و ۷ مناطق نسبتا توسعه‌یافته و مناطق ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۴ و ۲۰ نیز مناطق کمتر توسعه‌یافته شناخته شده‌اند. در عین حال مناطق ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ نیز در گروه مناطق توسعه‌نیافته قرار گرفتند و وضعیت سایر مناطق نیز نامشخص عنوان شده است.

پس از این، اولین پرسش از شهروندان تهرانی در این نظرسنجی درخصوص حادترین مشکل آنها طراحی شده است. درواقع از مشارکت‌کنندگان در این نظرسنجی سوال شده «حادترین مشکل شما چیست؟» از میان گزینه‌های مطرح‌شده، ۴۷ درصد از پاسخ‌دهندگان آلودگی هوا را به‌عنوان حادترین مشکل عنوان کرده‌اند و ۲۳ درصد از شهروندان مشارکت‌کننده نیز آسیب‌های اجتماعی را مطرح کرده‌اند. جالب آنکه در اولین نظرسنجی مربوط به شهریور۹۶ هم حادترین مشکل از نگاه شهروندان، آلودگی هوا عنوان شده بود. البته در دوره دوم نظرسنجی یعنی مهر۹۷، مشکلات اقتصادی و تورم با بیشترین رای، در رده نخست مشکلات از نگاه شهروندان قرار گرفته بود. به نظر می‌رسد رفت و برگشت، معضل آلودگی در رده نخست دغدغه‌های شهروندان تا حدود زیادی مربوط به موقعیت زمانی انجام نظرسنجی است؛ به‌ویژه در سال جاری که معضل مازوت‌سوزی، میزان آلودگی هوا را در سال جاری به شدت تحت تاثیر قرار داد.

در بخش دیگر این نظرسنجی، پرسش‌کنندگان از شهروندان خواسته‌اند که اگر جای شهردار تهران بودند چه اقدامات ضروری را در سطح شهر انجام می‌دادند؟» شرکت‌کنندگان نیز در پاسخ به این سوال پنج اقدام ضروری را نام برده‌اند. اقدام ضروری نخست از نگاه آنها، مبارزه با فساد اداری در شهرداری است یعنی ۴۵درصد از شهروندان شرکت‌کننده در این نظرسنجی عنوان کرده‌اند اگر جای شهردار تهران بودند به شکل ضروری و فوری، مبارزه با فساد اداری را در دستور کار خود قرار می‌دادند. مبارزه با فساد اداری اگرچه درظاهر ممکن است فقط ذی‌نفعان اخذ مجوزهای مختلف از شهرداری را درگیر کند، اما به نظر می‌رسد در واقعیت آثار غیرمستقیم فساد اداری در شهرداری همه شهروندان را درگیر کند. به این معنا که روی رفتار و سطح آسایش و آرامش تمامی شهروندان تاثیرگذار است. علاوه براین از نگاه شهروندان، «رسیدگی به افراد بی‌بضاعت»، «تقویت حمل‌ونقل عمومی»، «رسیدگی به وضعیت زباله‌های شهر» و «تقویت خدمات آنلاین شهرداری» به ترتیب دیگر اقداماتی بود که شهروندان در جایگاه شهردار انجام آن را ضروری می‌دانند. در نظرسنجی مربوط به دوره مهرماه سال ۹۷، شهروندان «مدیریت قوی و مبارزه با فساد» را ضروری‌ترین امور برای اقدام از سوی شهردار تهران عنوان کرده بودند.

اما علاوه بر این اقدامات ضروری، در بخش دیگری، شهروندان به این پرسش «برنامه شما برای تهران اگر شهردار باشید، چیست؟» پاسخ داده‌اند. توزیع آرای مشارکت‌کنندگان به این پرسش نیز جالب توجه است. چراکه ۸۶ درصد از شهروندان مشارکت‌کننده در این نظرسنجی «گسترش فضای سبز و حفظ باغات» را برنامه اول برای شهردار تهران عنوان کرده‌اند. پس از آن نیز دو گزینه «طراحی جذاب نمای ساختمان‌ها» و «ارجحیت دادن نظر شهروندان به تصمیم مدیران» را مطرح کرده‌اند. گزینه‌های انتخابی از سوی شهروندان نشان می‌دهد که در کنار ترافیک و آلودگی، برای پایتخت‌نشینان منظر شهری نیز اهمیت دارد. علاوه بر این شهروندان از مدیریت شهری انتظار دارد که به جای تصمیم‌گیری در اتاق‌های دربسته، به نظرات آنها نیز در اداره شهر توجه شود که به نوعی می‌تواند بیان‌کننده عدم رضایت حداکثری از تصمیمات مدیریت شهری باشد.

در بخش دیگر، شهرداری درباره مهم‌ترین خواسته شهروندان مناطق محروم پرسش کرده است. در پاسخ به این پرسش، ۶۵درصد افراد خواهان توسعه خدمات محله‌ای هستند و ۳۵درصد نیز متقاضی اجرای ابرپروژه‌ها هستند. همچنین مهم‌ترین خواسته شهروندان در فاکتور «خدمات شهری» نیز این‌طور عنوان شده که ۹۳درصد مردم می‌گویند خدمات شهری در جنوب شهر باید تقویت شود.

همچنین در این نظرسنجی درمورد مهم‌ترین مطالبه ملکی شهروندان نیز پرسش شده است. نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد ۸۰درصد شهروندان خواستار آزادسازی املاک شهر از تصرف افراد هستند.

یکی از پرسش‌های جالب در این نظرسنجی، نگاه شهروندان به میزان شفافیت در مجموعه شهرداری تهران است؛ به‌طوری‌که از شهروندان مشارکت‌کننده سوال شده که «آیا از نگاه آنها شهرداری شفاف است؟» پاسخ به این سوال نیز قابل توجه است؛ چراکه ۸۹درصد شهروندان از شهردار تهران خواسته‌اند، مردم را درباره عملکرد مالی شهرداری مطلع کند.

نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد مهم‌ترین دغدغه اصلی تهرانی‌ها در مقطع کنونی زیست‌پذیر شدن پایتخت است. همچنین از نگاه آنها، مهم‌ترین معیار‌های یک شهر زیست‌پذیر به ترتیب میزان آرا، «سرویس‌دهی مطلوب مترو و اتوبوس»، «نوسازی بافت فرسوده» و «ایجاد مسیر دوچرخه‌سواری در سطح شهر» است. جالب آنکه شهروندان مشارکت‌کننده در این نظرسنجی از میان دو گزینه «بزرگراه» و «مسیر دوچرخه» عنوان کرده‌اند که خواهان ساخت و توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری در سطح شهر هستند.

همچنین از آنجا که ترافیک از جمله دغدغه‌های همیشگی شهروندان تهرانی بوده از آنها سوال شده است که «راه کاهش ترافیک در تهران چیست؟» پاسخ مشارکت‌کنندگان در این نظرسنجی به این سوال، «توسعه ناوگان و خطوط مترو» بوده است که باید مدنظر مدیران شهرداری قرار گیرد.

در عین حال از نگاه ۷۰درصد شرکت‌کنندگان این نظرسنجی روش ایجاد « آسایش شهری» در پایتخت «هوشمند شدن خدمات در تهران» است.

اما یک پرسش اساسی که پیش از این نیز در مهر۹۷ از شهروندان تهرانی به شکل دیگری مورد سوال قرار گرفته بود و در این نظرسنجی نیز تکرار شده نحوه تامین بودجه شهرداری است. ۵۷درصد از پایتخت‌نشینان شرکت‌کننده در پاسخ به این پرسش که از نظر شما بودجه شهرداری باید از مسیر زمین فروشی تامین شود یا مالیات ستانی؟» گفته‌اند درآمدزایی از محل فروش زمین‌های شهری باید انجام شود و در مقابل ۳۲درصد شهروندان تامین بودجه شهرداری از محل مالیات و عوارض شهری مناسب دانسته‌اند.

شارژ شهری منبعی است که به‌عنوان منابع سالم، پایدار و مستقل از شوک‌های اقتصادی می‌تواند برای شهر تامین درآمد کند. به‌طوری‌که از طریق پرداخت آن امکان ایجاد توزان میان بخش خدمات و امکانات در شهر فراهم می‌شود؛ به این صورت که افرادی که خدمات بیشتری پرداخت می‌کنند عوارض بیشتری نیز پرداخت می‌کنند و در مقابل درآمد حاصل از این محل می‌تواند صرف تامین خدمات در مناطق محروم شود. باتوجه به این موضوع، پاسخ شهروندان به این سوال مهم در این نظرسنجی جای تامل دارد. بنابراین این سوال به وجود می‌آید که چرا شهروندان برای تامین منابع بودجه شهرداری دوست دارند به جای عوارض، ملک‌فروشی انجام شود؟ به نظر می‌رسد برای بررسی به این موضوع، باید دو واقعیت مهم درنظر گرفته شود. اول، نوع و نحوه پرسش از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی است. درنظرسنجی مهر۹۷ پرسش مربوط به این موضوع به شکل دیگری مطرح شده بود که به نظر می‌رسد دقیق تر باشد. سوال در نظرسنجی این‌گونه مطرح شده بود که افرادی که خدمات بیشتری دریافت می‌کنند باید عوارض بیشتری پرداخت کنند یا آنکه همه افراد یکسان عوارض پرداخت کنند؟ شهروندان در پاسخ به این پرسش گزینه نخست را انتخاب کرده‌اند. اما در نظرسنجی جدید سوال به شکل دیگری مطرح شده که به‌طور طبیعی در مقابل این پرسش، انتظار وجود دارد که شهروندان به جای آنکه تمایل به پرداخت عوارض داشته باشند، فروش ملک را انتخاب کنند.

واقعیت دوم، موقعیت جغرافیایی انتخاب شده برای نظرسنجی از شهروندان است. در این نظرسنجی ۶۰درصد از شرکت‌کنندگان از مناطق توسعه‌یافته و ۴۰درصد باقی مانده از سایر مناطق هستند. بنابراین تاحدی قابل انتظار است که طبقه برخوردار شهر تمایلی به پرداخت عوارض بیشتر را نداشته باشند.این در حالی است که به نظر می‌رسد اگر تبعات فروش دارایی شهر و مضرات آن برای شهروندان مشخص شود چه بسا عموم شهروندان پاسخ منفی به این پرسش دهند. اما در شرایطی که عموم شهروندان از تبعات فروش دارایی شهر اطلاع کامل ندارند این انتظار طبیعی است که در برابر چنین پرسشی، رای به فروش زمین‌های شهری برای تامین بودجه شهر دهند.