توسعه افقی شهرها راه حلی برای مشکل مسکن

رویکرد دولت سیزدهم در برنامه هفتم توسعه در حوزه بازار مسکن، عملیاتی کردن توسعه افقی شهرهاست.

در همین راستا، کارشناسان حوزه مسکن با تاکید بر این نکته که مدل معماری و شهرسازی تاثیرات تعیین کننده ای بر روی شهر و ساکنان آن می گذارد، تبعات فراگیری توسعه عمودی در سه دهه اخیر را مکررا گوشزد کردند.

افزایش تراکم جمعیت نتیجه حبس زمین

بر این اساس، تراکم جمعیتی در شهرهای بزرگ و کلان شهرها یکی از مسائل اصلی حوزه مسکن کشور است. بالا بودن تراکم جمعیت در شهرهای بزرگ کشور، تبعات مختلفی نظیر پایین آمدن زیست شهری و گران شدن شهر به دنبال دارد. متاسفانه با وجود اینکه این عوارض در شهرهای ما مشکل ساز شده است، اما برخی فقط به درصد رشد جمعیت در این سال ها، توجه کرده و افزایش بعد خانوار را در نظر نمی گیرند و بدین ترتیب، تراکم موجود در شهرها حتی کلان شهر تهران را مناسب می دانند.

در همین راستا، محمد صالح شکوهی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت، در رد این استدلال و با اشاره به مغالطه آمیز بودن مقایسه صورت گرفته، توضیح داد: اینکه توسعه 78 درصدی پهنه های سکونتگاهی را در مقابل افزایش 19 درصدی جمعیت قرار می دهند، مقایسه صحیحی نیست؛ چرا که اولا توسعه شهرها را فقط نسبت به افزایش جمعیت مقایسه کرده اند و تغییر بعد خانوار و افزایش خانوار را لحاظ نکرده اند.

این کارشناس حوزه مسکن تاکید کرد: از سال 84 تابه حال بعد خانوار تغییر کرده است؛ تعداد خانواده ها 50 درصد افزایش داشته است، بنابراین نمی توان ادعا کرد جمعیت تنها 19 درصد افزایش پیدا کرده است. ثانیا این افزایش گسترش شهرها در کجا اتفاق افتاده؟ آیا در کلان شهرها هم این گسترش انجام شده است؟

وی افزود: آمار و ارقام مساحت شهرها در 40 سال گذشته نشان می دهد که نه تنها مساحت کلان شهرها گسترش پیدا نکرده، بلکه کاهش هم یافته است. به طوری که تراکم جمعیتی در اهواز از 30 نفر بر هکتار به 56 نفر بر هکتار رسیده است، تراکم جمعیتی در اصفهان از 71 نفر به 103 نفر بر هکتار رسیده است. تراکم جمعیتی مشهد از 76 نفر بر هکتار به 98 نفر رسیده، تراکم جمعیتی در کرج از 45 نفر به 98 نفر برهکتار رسیده است، در شیراز از 62 نفر به 79 نفر بر هکتار و در قم از 34 نفر به 94 نفر بر هکتار رسیده است.

شکوهی بیان کرد: طرح چنین ادعایی که شهرها توسعه پیدا کرده اند و تراکم جمعیتی افزایش پیدا نکرده است، ابدا حرف کارشناسی و دقیقی نیست. در تهران هم وضعیت چندان متفاوت نیست و حتی به مراتب بدتر است؛ محدوده قانونی شهر تهران در طرح سال 1347، 650 کیلومتر مربع بوده است، اما این مساحت در حال حاضر تنها تا 620 کیلومتر مربع کاهش پیدا کرده است.

آپارتمان سازی یک راه کار در شرایط اضطرار است نه شرایط عادی

فارغ از مسئله زمین، آپارتمان سازی نیز یکی از رویکردهای ساخت مسکن طی 30 سال گذشته بوده است. بازپخش سریال پدرسالار پس از 30 سال و تاکید بر حرکت به سمت آپارتمان سازی نیز بیانگر ان است که در دوره ای متولیان مسکن کشور به ویژه در تهران زمینه حرکت به سوی این حوزه را در دستور کار قرار دادند.

در این راستا، حمیدرضا آرامی کارشناس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به توسعه شهرهای کشور اظهار داشت: وقتی در مورد شیوه توسعه شهرها صحبت می کنیم، در واقع نسخه ای در مورد شیوه زندگی به افراد، خانواده ها و به طور کلی اجتماع می دهیم. این مساله عمیقی است و باید به آن توجه کرد.

کارشناس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: باید ببینیم تجربه های شرقی و غربی به ما درباره به کارگیری توسعه عمودی چه می گوید؟ طبق بررسی های انجام شده جهانی و به لحاظ جامعه شناسی، اخلاق، اجتماع، انسان شناسی و زیبایی شناسی می توان یک تحلیلی ارائه کرد که بر اساس آن می توان گفت آپارتمان یک مکروه اجتماعی است. آپارتمان در شرایط اضطرار، تجویز می شود نه در شرایط عادی.

وی افزود: طبق پژوهش های انجام شده خواست مردم زندگی در خانه های ویلایی است. نظر سنجی که توسط موسسه پژوهشی گالوب در سال های 2011 و 2018 انجام شده به خوبی نشان می دهد مردم تمایل چندانی برای زندگی در مرکز شهر نداشته و ترجیح آنها زندگی در حومه شهر با کیفیت بیشتر و محل زیسته فراخ تر است.

آرامی گفت: جمع مساحت 6 کشور اروپایی شامل هلند، اتریش، انگلستان، اسپانیا، آلمان و ایتالیا از مساحت کشور ما کمتر است. مجموع جمعیت این کشورها یک میلیون و 500 کیلومتر و با جمعیت 280 میلیون نفر است در حالی که مساحت کشور ما 1 میلیون 600 کیلومتر است. با وجود اینکه مساحت ما بیش از این کشورهاست و جمعیت آن ها چندبرابر ماست، اما آمار نشان می دهد سرانه های مسکونی کشور با این کشورها فاصله جدی دارد.

کلیه آمارهای مسکن شهری در کشور بیانگر آن است که ایران یک کشور بسیار متراکم از منظر بافت شهری نسبت به سایر کشورهای جهان است. این در حالی است که کمتر از 0.5 درصد مساحت کشور ایران زیر بار مسکونی سازی رفته و اساس زمین معضلی در این حوزه به حساب نمی آید.