معضل حاشیه نشینی قابل حل است؟/اختصاص 14 درصد منابع بانکی برای ساخت مسکن کپرنشین‌ها

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، پدیده شوم حاشیه نشینی معضلی است که به شکل فعلی بیش از 100 سال در کشور سابقه دارد، اما هر از چندگاهی با منتشر شدن فیلم‌های تلخی نظیر آلونک زن بندرعباسی یا خانه پیرزن کرمانشاهی شاهد توجه اذهان عمومی با این پدید اسف بار هستیم.

بر اساس شواهد موجود، سابقه‌ی حاشیه‌نشینی در ایران مدرن بهاوایل قرن اخیر باز می‌گردد، در همین ارتباط، این پدیده نامطلوب اجتماعی در اوایل دهه 20 به بیشترین حد خود رسید، چرا که پایین بودن درآمد در روستاها و نبودن فرصت‌های اشتغال، زمینه تشدید جریان حرکت روستاییان به شهرها و رشد سریع جمعیت شهری را به وجود آورد. همچنین کمبود مسکن روز به روز نمایان‌تر شد و تعداد جمعیت حاشیهنشینان افزایش یافت.

حاشیه‌نشینی نتیجه انقلاب سفید رژیم پهلوی

روند پرشتاب مدرنیزاسیون که از خواسته‌های مهم انقلاب مشروطه بود، در دوران رژیم گذشته، جامعه ایران را از یک جامعه سنتی به یک جامعه مدرن تبدیل کرد و پدیده‌ی حاشیه نشینی نیز به صورت امروزین خود از ویژگی‌‌های جامعه مدرن به حساب می‌آید.

یکی از عوامل مهم که در برخی نظرات پیرامون افزایش پدیده حاشیه‌نشینی مطرح شده است، به نتایج انقلاب سفید و اصلاحات ارضی در رژیم گذشته باز می‌گردد. همین امر به دلیل گرانی غیر متعارف زمین شهری در کلان شهرها به خصوص تهران هیچ راهی جز ظهور قارچ‌گونه و شتابان حاشیه‌نشینی شهری باقی نگذاشت

تاکید امام خمینی(ره) بر تامین مسکن محرومان

میراث شوم رژیم‌های شاهنشاهی در ایران از قبیل حاشه نشینی و فقر توده‌ها، پس از انقلاب سال 57 به نظام اسلامی رسید. در همین راستا، بنیان‌گذار انقلاب اسلامی در قالب اولین پیام اقتصادی خود با عنوان پیام حساب 100 در 21 فروردین سال 58 گفت:« قشر عظیمی از مستضعفان جامعه‏‎ ‎‏ به کلی از داشتن خانه محروم بودند و در زوایای بیغوله ها و اتاقک‌های تنگ و تاریک و‏‎ ‎‏خرابه ها به سر می‌بردند؛ و چه بسا قسمت مهمی از درآمد ناچیزشان را بایستی برای ‏اجارۀ آن بپردازند و این میراث شوم برای ملت ما باقی‌مانده و اکنون جامعۀ ما با چنین‏‎ ‎‏مصیبتی دست به گریبان است.‏»

امام خمینی(ره) داشتن مسکن متناسب با نیاز را حق هر محروم تلقی کرده و تاکید کرد:« هیچ کسی در هیچ گوشۀ مملکت نباید از داشتن‏‎ ‎‏خانه محروم باشد. بر دولت اسلامی است که برای این مسئلۀ مهم چاره ای بیندیشد و بر‏‎ ‎‏همۀ مردم است که در این مورد همکاری کنند.‏»

1.5 میلیون سکونت‌گاه حاشیه‌ای در کشور وجود دارد

با گذشت بیش از 40 سال از انقلاب اسلامی، شاهد بهبود بسیاری از آمار مرتبط با حاشیه نشینی در کشور هستیم، اما سیاست‌های در نظر گرفته شده در 7 سال گذشته زمینه افزایش نجومی قیمت مسکن و رشد حاشیه نشینی شده است.

به استناد مطالعات انجام شده در شرایط کنونی بیش از 8 میلیون نفر در 1.5 میلیون سکونت‌گاه حاشیه‌ای زندگی می‌کنند. لازم به تاکید است، این 1.5 میلیون سکونت‌گاه در 3 هزار منطقه شهری حاشیه‌ای شهرهای متمرکز شده‌اند.

بر همین مبنا، در هر سکونت‌گاه حاشیه‌ای به طور متوسط 5.3 نفر زندگی می‌کنند. در حالی که شاخص بعد خانوار در مناطق شهری کشور 3.3 نفر در هر خانوار و به تبع آن در هر خانه است. این یعنی علاوه بر نامطلوب بودن کیفیت سکونت‌گاه‌های حاشیۀ شهرها این واحدها 1.6 برابر واحدهای مسکونی شهری جمعیت خواهند داشت.

اختصاص 14 درصد از منابع داخلی بانک‌ها، حاشیه‌نشینی را در 3 سال ریشه کن می‌کند

در همین ارتباط و در شرایطی که مشکلات حاشیه نشینی، تنها ناشی از ناتوانی خانوارهای کم درآمد از تامین هزینه سرپناه تلقی شود، می‌توان با بهبود بازار مسکن و افزایش عرضه واحدهای مسکونی زمینه حل همیشگی این معضل را پدید آورد.

در همین راستا، محمد حمیدزاده، کارشناس حوزه مسکن ضمن تشریح این نکته که ساخت 1.5 میلیون واحد مسکونی می‌تواند معضل حاشیه نشینی را حل کند، گفت:« علاوه بر اقدامات اجتماعی و در شرایطی که دولت زمین واحدهای مسکونی را به صورت اجاره 99 ساله تامین کرده و 100 درصد از هزینه ساخت را به صورت تسهیلات از منابع داخلی بانک‌ها به خانوارهای ساکن حاشیه شهر تامین کند، شاهد اتمام جمعیت حاشیه شهرها هستیم.»

حمید زاده با بیان این نکته که ساخت 1 واحد 100 متری برای خانوارهای حاشیه شهرها با هزینه‌های کنونی نزدیک به 350 میلیون تومان هزینه ساخت دارد، تصریح کرد:« اعتبار لازم از محل منابع داخلی بانک‌ها برای ساخت این تعداد واحد مسکونی تنها 525 هزار میلیارد تومان است. در همین ارتباط اگر دولت قصد ساخت این تعداد واحد مسکونی در طول 3 سال را داشته باشد، باید سالانه 175 هزار میلیارد تومان اعتبار از تسهیلاتی را هدایت کرده که معادل تنها 14 درصد از کل تسهیلاتی اعطایی در سال جاری است.»

به گزارش فارس، حل معضل حاشیه‌نشینی بدون حل مسئله مسکن امکان پذیر نبوده و در کنار توجه به شرایط اجتماعی باید با افزایش ساخت و تولید مسکن زمینه صاحب‌خانه شدن این افراد فراهم شود.