حاشیه نشینی پدیده‌ای با آسیب‌های اجتماعی نیازمند ساماندهی

رییس جمهور در دومین سفر استانی به سیستان و بلوچستان بر ساماندهی حاشیه نشینی و سکونتگاههای غیر رسمی تاکید کرد که بلافاصله دستگاههای متولی اقدامات لازم را در این زمینه آغاز کردند.

طرح ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی نه تنها به زیبا سازی شهر و سامان بخشیدن به سکونت ساکنان این محلات منجر می شود بلکه امنیت لازم و زیرساخت های مورد نیاز را تامین و محیطی امن و سالم را برای مردم آن فراهم می کند.

شهرنشین چه در حاشیه یا متن شهر سکونت داشته باشد موظف به رعایت قوانین، مقررات و ضوابط شهری است، نمی توان ادعا کرد که شهرنشین باشیم اما به ضوابط شهرنشینی پشت پا بزنیم.

کسی که شهر را برای سکونت انتخاب می‌کند، اجباری یا اختیاری؛ باید فرهنگ شهرنشینی را نیز بیاموزد، اینگونه نیست که هر کجا خواستی خانه بسازی و هر چه خواستی انجام دهی.

حاشیه‌نشینی معضلی‌ست که از یک طرف دامنگیر شهر و شهرنشینی و از سوی دیگر دامنگیر مهاجران روستایی و اتباع بیگانه می‌شود.

وقتی در شهر چه در متن و چه حاشیه ماوا و مسکن می‌گزینی باید قوانین و مقررات و ضوابط شهری را رعایت کنی و اگر فرهنگ شهرنشینی را نیاموزی و از قوانین سرپیچی کنی مدیران و مسوولان امور شهری به ناچار و برای حفظ حقوق سایر شهروندان ابتدا با تبلیغات فرهنگی و در نهایت فشارهای فیزیکی اقدام به ساماندهی حاشیه شهرها با ایجاد مراکز فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، درمانی و غیره می کنند.

در این میان برخی افراد که منافع خود را در خطر می بینند آگاهانه و برخی ناآگاهانه در مسیر اجرای قوانین و ساماندهی حاشیه شهرها سنگ‌اندازی می‌کنند و هنگامی که ضابطان قضایی برای اجرای قانون اقدام به تخریب برخی واحدهای مسکونی ساخته شده بدون مجوز و بدون رعایت مقررات و ضوابط شهری و بعضا در زمین‌های دولتی و عمومی می‌کنند با تهیه فیلم و کلیپ‌های ویدئویی سعی در تحت تاثیر قرار دادن احساسات مردم کرده و افرادی را که قانون را زیر پا نهاده و به مقررات اهمیتی نمی‌دهند به عنوان مظلوم و ضابطان قانون را متجاوز به حقوق آنان معرفی می‌کنند.

بسیاری از عاملان اینگونه اقدامات همان زمین خوارانی هستند که برخی افراد فقیر را از روستاها اجیر کرده و با تصرف زمین‌های دولتی و ساخت آلونک این خانواده‌ها را در آن‌ها اسکان داده و به آنان آموزش می‌دهند که اگر ماموران شهرداری و راه و شهرسازی قصد تخریب آلونک‌ها را داشتند با مظلوم نمایی مانع آنان شوند.

ناگفته نماند که در بین حاشیه نشینان خانوارهای محروم و مظلومی هستند که قهر طبیعت و خشکسالی آنان را که زمانی در روستایشان سر و سامانی داشتند مجبور به مهاجرت و سکونت در حاشیه شهرها کرده که این خانواده‌ها با تمکین از قانون به اجرای طرح ساماندهی کمک کرده و از زمین و خانه مناسب نیز بهره‌مند می شوند.

ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در زاهدان و چابهار و چگونگی اجرا

با توجه به مشکلات موجود در مناطق حاشیه شهر زاهدان و چابهار در نشست سیزدهم آذر سال 97 مدیران ارشد وزارت راه و شهرسازی مسوولیت پیش برد فعالیت نوسازی مسکن و بازآفرینی محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی(حاشیه) این 2 شهر در سیستان و بلوچستان به بنیاد مسکن واگذار شد. رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با اشاره به گزارش عملکرد طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر زاهدان با اشاره به اینکه خانوارهای شناسایی شده که در سامانه ثبت نام کردند 19 هزار و 110نفر هستند گفت: تعداد افراد معرفی شده به شهرداری هشت هزار و 922 نفر، تعداد سند صادر شده یکهزار و 29 مورد، تعداد واحدهای در حال ساخت و ساز 404 مورد است. مصطفی بیک‌مداح با اشاره به اینکه اراضی تحویلی در حاشیه شهر زاهدان به منظور طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی 96.4 هکتار است افزود: برای این ساماندهی 164 هزارو 350 متر مربع تسطیح معابر، سه هزارو 150 متر مکعب جمع آوری نخاله های ساختمانی در سه مرحله و 62 هزارو 350 مترمکعب خاکبرداری انجام شده است.

این تصویر هوایی مناطق حاشیه‌نشین زاهدان را که هدف اصلی اجرای طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در این شهر است نشان می‌دهد.

ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی چابهار چابهار به عنوان یکی از بنادر مهم در جنوب کشورمان و در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفته این شهر بندری در موقعیت استراتژیک و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی و تبادلات ویژه اقتصادی با کشورهای منطقه قرار دارد از این رو یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان محسوب می‌شود. مساحت شهرستان چابهار حدود هفت هزار و 719 کیلومتر مربع، ارتفاع این شهر از سطح دریا هفت متر و دارای 130 کیلومتر مرز خاکی و حدود 115 کیلومتر مرز آبی در دریای عمان است این شهر مهم سیستان و بلوچستان نیز مانند 542 شهر دیگر در کشورمان به شدت درگیر حاشیه‌نشینی است.

رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه چابهار دارای حدود 14 سکونتگاه غیررسمی است تاکید کرد: در تفاهم‌نامه بین وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی 6 کلونی یا همان سکونتگاه غیر رسمی در محدوده این شهر به بنیاد مسکن جهت ساماندهی واگذار شده است. وی توضیح داد: بنیاد مسکن از سال 98 اقدامات لازم را در 6 منطقه حاشیه‌نشین چابهار آغاز کرده که در نخستین گام با فراخوان سه استان به عنوان معین نسبت به سرشماری خانوار در محدوده طرح اقدام شد. بیک‌مداح به اقدامات بنیاد مسکن در ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در حاشیه شهر چابهار که تاکنون انجام شده اشاره کرد و گفت: تسطیح و بسترسازی یک میلیون و 500 هزار متر مربع، بازگشایی 17 کیلومتر معابر مسدود شده، آماده‌سازی 50 هکتار اراضی در محدوده جهت ساخت مسکن ارزان قیمت از این دست اقدامات است. وی افزود: تعداد کل خانوارهای شناسایی شده به منظور ثبت در سامانه از جهت طرح ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی چابهار هفت هزار و 857 مورد و میزان اراضی تحویلی تا این لحظه 1000 هکتار است.

رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سیستان و بلوچستان گفت: تعداد واحدهای انتخابی برای صدور پروانه ساختمانی 2هزارو 154 مورد، تعداد واحدهای در حال پی‌کنی 510، آرماتوربندی 365، فونداسیون 330، اجرای اسکلت 290 و اجرای سقف 247 مورد است.

البته این مدیر به موانع و کمبودهایی در جهت اجرای طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در شهرستان چابهار اشاره کرد و گفت: عدم وجود زیرساخت آب و برق، کمبود سقف تسهیلات ساخت مسکن، عدم تعیین تکلیف حرائم (مسیل‌ها، برق و خطوط راه‌آهن)، عدم همکاری بانک‌های عامل در خصوص انعقاد قرارداد با متقاضیان از این موانع است.

بعد از خشکسالی‌های متعدد سیستان و بلوچستان و فشارهای اقتصادی بر مردم روستا و طبقه متوسط شهرها روز به روز درحاشیه شهرهای بزرگ این استان خانه‌هایی ارزان قیمت و خارج از استاندارد ایجاد شد خانه‌هایی که ساکنانش بیشتر از تفکر رفاه دراندیشه معیشت و نانی بخور و نمیر بودند. 42 درصد جمعیت سیستان و بلوچستان سال‌ها با اتاق‌های کوچک، سقف‌های حصیری، پنجره‌های که سخت نور را عبور می‌دادند زندگی کردند زندگی‌ای که در آن نه کودکانشان مانوس به بازی بودند و نه پدرانش شبی را بی غم نان گذراندند. مهار این پدیده ناموزون حاشیه نشینی با تمام بدیها و تاثیرات مخرب اجتماعی و فرهنگیش اقدامات گوناگونی را نیاز داشت اقداماتی که یکی از آن‌ها و مهمترینشان اجرای طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی است و همه ما باید برای اجرای این طرح به بنیاد مسکن و مسوولان دست اندرکار کمک کنیم و مسوولیت شهروندی خود بدانیم تا هرچه زودتر این سکونتگاه‌های ناموزون از سطح شهرهای زاهدان و چابهار به طورکلی رفع شوند و این 2 شهر بزرگ سیستان و بلوچستان زیبایشان را بیش از پیش به همه ما نشان دهند.