سازوکار خودمالکی در نهضت ملی مسکن مهیا شود / موفق‌ترین روش ساخت مسکن مهر چه بود

تجربه ارزشمند مسکن مهر در توسعه شیوه‌های ساخت واحد مسکونی و مدل‌های تفاهم میان بخش‌های مختلف درگیر در این مسئله سبب شده تا دست دولت‌ها برای استفاده از سازوکار تولید انبوه مسکن بازتر از همیشه باشد.

بسیاری از مسئولان کشور در طول سال‌های متفاوت به دستاوردهای پروژه مسکن مهر در سطوح متفاوت اذعان کرده و تجربه این ابر پروژه ملی را با عنوان فرصت طلایی کشور به منظور ایجاد نهادهای حرفه‌ای مسکن‌ساز و شهرساز حرفه‌ای مطرح کرده‌اند.

موفق‌ترین مدل ساخت مسکن مهر چه بود؟

در همین راستا یکی از بهترین و موفق‌ترین الگوهای مورد استفاده از مسکن مهر، استفاده از سازوکاری است که به نام مدل خودمالکی توسعه پیدا کرد. در این شیوه ساخت مسکن استفاده از اراضی بایر غیردولتی و خانه‌های کلنگی موجود در شهرها مورد تاکید نهاد سیاست‌گذار قرار می‌گیرد. در این رابطه، محمد حمیدزاده، کارشناس حوزه مسکن عنوان کرد: «بسیاری از واحدهای مسکن خود مالک در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساخته شده و به دست متقاضیان نهایی رسید.»

بر همین مبنا به استناد دستورالعمل دولت دهم پیرامون مسکن مهر، در شیوه خودمالکی ساخت مسکن صاحبان املاک موجود در بافت فرسوده و اراضی بایر بدون توجه به اینکه فرم جیم سبز یا قرمز دارند (به این معنا که از تسهیلات دولتی ساخت مسکن استفاده کرده‌اند یا خیر) می‌توانند با سهیم کردن افراد دارای فرم جیم سبز یعنی آن دسته از افراد فاقد مسکنی که تا کنون از تسهیلات دولتی نظیر وام یا دریافت زمین و مسکن از سمت دولت منتفع نشدند، به تعداد هر فرم جیم سبز از تسهیلات طرح مسکن استفاده کرده و واحد مسکونی را بنا کنند.

پس اتمام فرآیند ساخت، واحدهای مسکونی مذکور به دست متقاضیان واجد شرایط سهیم شده رسیده و فرد سازنده نیز می‌توانند به اندازه یک واحد مسکونی از ملک ساخته شده را برای خود بردارد. پس از آن نیز فرد دارای زمین که تسهیلات دریافت کرده است، این تسهیلات را به متقاضی واجد شرایط یعنی مصرف‌کننده نهایی انتقال می‌دهد.

در این شیوه ساخت متقاضیان از تسهیلات مسکن برای پوشش هزینه ساخت استفاده می‌کنند، اما هزینه زمین با توافق میان مالک زمین به عنوان عامل اصلی با متقاضیان دارای فرم جیم سبز تعیین می‌شود.

به گفته عضو هیات‌مدیره بانک مسکن، خود مالک، یعنی سند مالکیت زمین به نام بخش خصوصی یا حقیقی است و میزان وام متقاضیان ساخت مسکن خود مالکی با تسهیلات انبوه سازان، هیچ فرقی ندارد و متقاضی می‌تواند از بانک مسکن و یا سایر بانک‌ها دریافت کند.

مزایای شیوه خود مالکی برای مالکان زمین و مسکن فرسوده

استفاده از این شیوه مطلوب تولید مسکن برای دارندگان زمین و صاحبان املاک موجود در بافت فرسوده و اراضی بایر مزایای بسیاری دارد.

برای مثال در روش خودمالکی، مالکان زمینی که توانایی تامین مالی ساخت را ندارند و یا سازندگان حاضر به مشارکت با آن‌ها نیستند، به این معنا که سازندگان انگیزه کمی برای مشارکت دارند، می‌توانند وارد چرخه تولید و عرضه مسکن شوند.

علاوه بر این با استفاده از این شیوه زمینه استفاده از تسهیلات مناسب ساخت مسکن به ازای یک واحد برای زمین‌دار بدون توجه به رنگ فرم جیم مهیا می‎شود. در نهایت نیز مالک زمین یا بافت فرسوده از ارزش افزوده ناشی از ساخت برای یک واحد خود بهره‌مند شوند.

70 درصد پروژه مسکن مهر نوعی از قرارداد خودمالکی بود

به استناد اظهارات فرهاد بیضایی از طراحان پروژه مسکن مهر، 1.3 میلیون واحد مسکونی شهری در پروژه مسکن مهر به شیوه خودمالکی ساخته شد که جزء بهترین پروژه‌های این ابر پروژه ملی به حساب می‌آید.

در این راستا، رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی در بیان روش‌های ساخت تعبیه شده در قانون جهش تولید مسکن، گفته بود: «ساخت مسکن به روش‌های خودمالکی قابل اجرا هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

همچنین با توجه به اینکه پروژه‌های مسکن روستایی زیر مجموعه مسکن مهر، نوعی از قرارداد خودمالکی محسوب می‌شود، با این تفاوت که عمده پروژه‌های روستایی یک واحدی بوده و تنها برای متقاضی دارای زمین تسهیلات در نظر گرفته می‌شود، لذا می‌توان 1.7 میلیون واحد مسکونی روستایی را نیز به نوعی جزء پروژه‌های خود مالکی تلقی کرد.

با توجه به اطلاعات مطرح شده، قریب به 70 درصد از واحدهای ساخته شده در پروژه مسکن مهر معادل 3 میلیون واحد مسکونی به شیوه خود مالکی ساخته شد و تجربه بسیار موفقی از خود بر جای گذاشت.

وزارت راه و شهرسازی سازوکار استفاده از شیوه خودمالکی را مهیا کند

با توجه به تجربه موفق تولید انبوه مسکن به شیوه خود مالکی به نظر می‌رسد، استفاده از این شیوه ساخت مسکن می‌تواند دست وزارت راه و شهرسازی دولت سیزدهم را تا حد بسیاری برای نهضت ملی مسکن باز کند و بخش قابل توجهی از ساخت سالانه 1 میلیون مسکن به شیوه خودمالکی ساخته شود.

در همین راستا به نظر می‌رسد، متولیان مسکن در وزارت راه و شهرسازی می‌بایست هرچه سریعتر سازوکار قانونی ساخت مسکن به شیوه خود مالکی را به روز کرده و سازوکار لازم برای ثبت نام مالکان زمین و واحدهای بافت فرسوده در طرح خود مالکی را مهیا کنند.

با توجه به نکات مطرح شده در شرایطی که مقدمات مسکن خود مالکی توسط معاونت مسکن وزارت راه و شهرسازی مهیا شود، روند تحقق وعده مسکنی رئیس جمهور با شدت بیشتری پیگیری شده و مقدمات به ثمر نشستن ساخت 4 میلیون مسکن در 4 سال ایجاد می‌شود.