ضرورت بازنگری در قوانین نظارتی صنعت ساختمان

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، کیفیت پایین ساختمان در کشور یکی از واقعیت های غیرقابل کتمانی است که کمتر کسی بین فعالان صنعت ساختمان ممکن است خود را برای رد آن به زحمت بیندازد. هر چند خاستگاه این معضل را باید در جاهای زیادی جست و مولفه های متعددی در این مساله دخیل است اما یکی از مهم ترین دلایل آن کیفیت پایین بتون است که علت آن را باید در فقدان نظارت کافی و ناکارآمدی نهادهای نظارتی جست. کیفیت بتون مصرفی پروژه های در دست احداث، نقشی کلیدی در استحکام بنا ایفا می کند و هرگونه نقصان در کیفیت بتون به مثابه زنگ خطری برای مقاومت سازه ها در برابر زمین لرزه های احتمالی است. از این رو هر عاملی که به افت کیفی بتون منجر شود را باید مساله ای امنیتی تلقی کرد که تبعات آن در زمان وقوع بحران دامنگیر ما خواهد شد.

بتون پرمصرف ترین ماده پس از آب است. این ملات حیاتی که در غیاب آن هیچ سازه و ساختمانی پا نمی گیرد تلفیقی از سیمان، سنگدانه (شن و ماسه)، افزودنی های لازم متناسب با نوع مصرف و آب است. آنچه کیفیت بتون را تعیین می کند به طور طبیعی کیفیت مواد اولیه، نحوه فرآوری و فاصله زمانی بین آماده سازی تا مصرف است چرا که زمان بین اولین لحظه آب زدن به سیمان و مخلفاتش تا آخرین ماله ای که روی بتون در محل بتون ریزی کشیده می شود نباید از 90 دقیقه عبور کند. اهمیت بتون به حدی است که برخی به کنایه از آن به عنوان ملات توسعه یاد می کنند و تاکید دارند رساندن بتون باکیفیت به محل مصرف در استحکام سازه آنچنان اهمیت دارد که می توان آن را با عملکرد آمبولانس در رساندن به موقع بیمار بدحال به بیمارستان مقایسه کرد.

اساتید دانشگاهی رشته هایی که با بتون سر و کار دارند تاکید دارند در کشور ما همه چیز برای تولید بتون باکیفیت مهیاست. کارخانجات سیمان کشور از بهترین و پیشرفته ترین ماشین آلات و فناوری های روز دنیا استفاده می کنند و لااقل روی کاغذ قابلیت تولید سیمان استاندارد را دارند. چیزی که در کشور ما فراوان است شن و ماسه است و می ماند دانه بندی و شست وشوی مناسب. در زمینه افزودنی های بتون هم مشکلی نداریم. مهندسان کاربلد هم برای تولید بتن خوب داریم. با این پیش فرض که همه دست اندرکاران بتون کار خود را درست انجام می دهند و نهادهای نظارتی مرتبط هم به دقت این فرآیند را تحت نظر دارند باید بتونی که در پروژه های ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد کیفیتی منطبق با استانداردهای جهانی داشته باشد. اما واقعیت با این پیش فرض فاصله ای طولانی دارد. به دلیل فقدان ادله پیرامون کیفیت مواد اولیه فرض را بر کیفیت بتون تولیدی می گذاریم اما از اینجا مشکلات شروع می شود. در آخرین مرحله که رساندن بتون به محل مصرف است اتفاقاتی می افتد که کیفیت بتون در محل بتون ریزی را می تواند تا حد کاهگل پایین بیاورد. تولیدکنندگان بتون ادعا دارند آنچه میخ آخر را به تابوت تولید ساختمان های باکیفیت می زند نقص قوانین مربوط به تردد میکسرهای بتون در سطح شهرهای بزرگ و به خصوص تهران است.

مشکل دیرینه

قوانین ترافیکی تا همین اواخر تردد همه خودروهای بالای شش تن ازجمله میکسرهای بتون را در بخش اعظم ساعات شبانه روز منع کرده بود. نتیجه اعمال قانون میکسرهایی بود که برای رساندن بتون به ساختمان ها در حال تردد بودند و بسیاری از پایتخت نشین ها شاهد متوقف کردن این میکسرها حتی در ساعات پایانی شب توسط پلیس راهور بوده اند. شورای عالی ترافیک اخیرا میکسرهای بتون را از زمره خودروهای ممنوعه خارج کرد لیکن برای اجرایی شدن این دستورالعمل شروطی درنظر گرفته شده که به نظر می رسد هیچ انطباقی با واقعیت های موجود ندارد. فعالان صنعت بتون با این ادعا که شروط تعیین شده را نمی توان برآورده کرد به ادامه مانع تراشی در تردد میکسرها اعتراض دارند و با توجه به چرخه عمر کوتاه بتون، بارها خواستار اعمال قانون میکسرها بدون متوقف کردن شان شده اند. خواسته فعالان صنعت بتون خودداری یگان های پلیس راهور از متوقف کردن میکسرها و عدم صدور چندباره قبوض جریمه برای یک محموله است که به توقف چندباره میکسرها و ازدست رفتن زمان طلایی تحویل بتون در محل بتون ریزی منجر می شود و هزینه ای مضاعف به آنان تحمیل می کند.

غیبت واقع نگری

شروط تعیین شده برای قانونمندی تردد میکسرها مواردی چون آشکارسازی ناوگان (نصب شبرنگ های هشدار دهنده)،نصب فیلترهای آلایندگی مضاعف، استفاده از چراغ های هشدار دهنده کافی، رعایت تناژ قید شده در مدارک خودرو و نصب ادوات رهگیری را در برمی گیرد. فعالان صنعت بتون ادعا دارند تحقق برخی از این شروط ممکن است اما برخی دیگر اساسا امکان اجرایی شدن ندارند. به عنوان نمونه نصب فیلترهای مضاعف و ادوات رهگیری به دلیل قدیمی بودن بیشتر میکسرها ناممکن است.

میکسرها ادوات رهگیری ندارند

سلیم باوفا، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان بتون آماده و قطعات بتونی استان تهران در این زمینه یادآوری می کند جدیدترین میکسرهای موجود در تهران مربوط به سال 92 است که حتی همان ها هم به لحاظ فنی قابلیت نصب فیلترهای مضاعف و ادوات رهگیری را ندارند. نوسازی ناوگان هم لااقل در شرایط کنونی کشور و وجود تحریم ها ممکن نیست و در صورت رفع تحریم ها هم قطعا کمک دولت را می طلبد. البته باید در نظر داشت عمر ناوگان میکسرهای فعال در تهران اگر از میانگین سن ناوگان خودروهای سنگین دستگاه های دولتی در حال خدمت در پایتخت کمتر نباشد، بیشتر نیست.

ضرورت بازنگری قوانین

دکتر اقبال شاکری، استاد عمران دانشگاه صنعتی امیرکبیر است که تا پیش از راهیابی به مجلس یازدهم از حوزه انتخابیه تهران، عضو شورای اسلامی پایتخت بود. وی معتقد است باید فکری اساسی برای شیوه های نظارتی موجود بر ساخت وسازها شود و مشکل نظارت را باید در واقعی نبودن توان علمی مورد انتظار از مهندسان ناظر و دستمزد پرداختی به آنها جست. قوانین مرتبط با تردد میکسرهای بتون هم یکی از مواردی است که به اعتقاد شاکری نیازمند بازنگری جدی است و باید هر چه سریع تر مورد بررسی قرار گرفته و بازنگری شود.

به جای حل مساله، صورت مساله را پاک نکنید

دکتر محمد شکرچی زاده، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه، مسکن و شهرسازی و استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران درباره وضعیت بتون و کیفیت آن می گوید: صرف نظر از اهمیت ساختمان به عنوان سرپناه مردم ضرورت تولید ساختمان ایمن و بادوام را از وجوه دیگری هم باید مدنظر قرار داد. وی افزود: یکی از نکاتی که معمولا فراموش می شود این است که توسعه پایدار با توسعه فرق دارد و بی توجهی به ضرورت تولید ابنیه باکیفیت را به دلیل اسراف منابع باید به نوعی دست اندازی به منافع نسل های بعدی تلقی کرد. به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، برخلاف دیدگاه عمومی که یارانه را در بخش انرژی می بیند،دولت ها طی دهه های اخیر هزینه های سنگینی را برای پایین نگه داشتن هزینه اقلام مصرفی صنعت ساختمان پرداخته اند.براساس پژوهش های صورت گرفته، قیمت واقعی انرژی بابت تولید هر تن سیمان با احتساب قیمت های جهانی حدود 20دلار است در حالی که قیمت فروش سیمان از این هم کمتر است.علاوه بر این در فرآیند تولید هر تن بتون 800کیلوگرم گازکربنیک تولید می شود که بتون را تنهایی به عامل تولید 10درصد کل گازهای آلاینده بخش صنعت تبدیل می کند.به عبارت ساده تر صرف نظر از اهمیت بتون در تولید ساختمان باکیفیت، بادوام و ایمن وقتی از منظر هزینه های پنهان و تاثیرات زیست محیطی هم به مساله نگریسته شود باز ضرورت تولید بتون باکیفیت برجسته می شود. تولید بتون باکیفیت را نباید کاری سخت تلقی کرد با این حال پژوهش های اخیر نتایجی غمبار و نگران کننده به دست داده است.رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه، مسکن و شهرسازی به موضوع زلزله پرداخت و تصریح کرد: بیمارستان امام خمینی اسلام آباد در زلزله سال96 به طور جدی آسیب دید در حالی که در ابتدای همان سال مورد بهره برداری قرار گرفته بود. در آزمایش های صورت گرفته مشخص شد بتون مصرفی در بخش هایی از این بیمارستان از حداقل مقاومت هم برخوردار نبوده و یکی از دلایل اصلی آسیب دیدن آن هم در زلزله ای نه چندان قدرتمند همین مساله بوده است. به هرحال دلیل کیفیت پایین بتون در این پروژه را باید قبل از هر چیز در نبود نظارت جست. به هرحال در روند تولید سیمان، اجزای بتون یا سایر عوامل دخیل در کیفیت این ماده حیاتی ضعف و قصوری بوده که در فرآیند نظارت هنگام بتون ریزی باید شناسایی می شده است. حتی در صورت تولید بتون با کیفیت از سوی بتون سازها عواملی هست که کیفیت آن را پایین می آورد. از جمله می توان به موانعی اشاره کرد که در بازه زمانی بین تولید و بتون ریزی اتفاق می افتد.شکرچی ادامه داد: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بارها مخالفت خود را با بتون ریزی شبانه و موانع موجود در مسیر رساندن بتون به محل اجرای طرح ها اعلام کرده و خواستار نظارت واقعی بر فرآیند ساخت وساز شده است. اینجا بحث در مورد موضوعات کاملا علمی است و امید ما این است که نهادهای دخیل به جای حرکت به سمت حل مساله سعی نکنند صورت مساله را پاک کنند.وی با بیان این که به شهرداری تهران یادآوری کرده ایم شهرداری علاوه بر مسؤولیت امور شهر، مسؤولیت ستاد بحران را هم دارد، گفت: یک راه جلوگیری از تشدید دامنه بحران در صورت بروز زلزله در پایتخت تمرکز بر ساخت ابنیه باکیفیت و ایمن است. در این چارچوب لازم است موانع مربوط به حمل بتون که سازنده ها را به سمت بتون ریزی شبانه سوق داده برطرف شود و هر کنشی که در حرکت میکسرها خلل ایجاد کرده و زمان طلایی رسیدن آنها به مقصد را طولانی می کند، متوقف شود تا شرایط برای رسیدن بتون باکیفیت به محل اجرای پروژه ها فراهم آید. به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، در کنار این اقدامات، توجه جدی به نظارت دقیق ضروری است و باید قوانین به شکلی بازنگری شود که هزینه اهمال نهادها و افراد ناظر به حدی بالا برود که نظارت با حداکثر سختگیری اعمال شود. مواردی بوده که سازنده برای کاهش هزینه ها اقدام به خرید بتون از شرکتی کرده که حتی در خلوت ترین ساعات شب و با حداکثر سرعت میکسر محال است در زمان طلایی مصرف بتواند آن را به موقع تحویل دهد.رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: ممکن است در مواجهه با این مساله برخی ادعا کنند با استفاده از افزودنی های بتون این مشکل حل شده اما واقعیت این است سازنده ای که برای خرید بتون ارزان به سمت تولیدکننده ای می رود که به لحاظ مسافتی قادر به تحویل به هنگام بتون نیست، چطور ممکن است هزینه استفاده از افزودنی های بتون را متقبل شود؟ نظارت کجاست که این اتفاقات می افتد و ساختمان ها به راحتی بالا می روند و با اخذ همه مجوزها به بازار مصرف می رسند؟ اهمال در این بخش قطعا روزی گریبانگیر ما خواهد شد و هزینه بی توجهی به مشکلات این بخش را خواهیم پرداخت، در حالی که اگر تعارف را کنار بگذاریم با رفع موانع موجود در مسیر تولید و عرضه بتون باکیفیت و جدی گرفتن نظارت معضل تولید ابنیه باکیفیت به سادگی رفع می شود. در حال حاضر با هماهنگی مناسبی که بین معاونت حمل و نقل شهرداری، پلیس راهور و تولیدکنندگان بتون آماده ایجاد شده فرصت مغتنمی است که اقدامات موثری برای ارتقای کیفیت بتون انجام شود.منبع: جام جم