حاشیه‌نشینی پایتخت اقتصادی ایران را می‌بلعد
حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده در شهر بندرعباس به‌عنوان پایتخت اقتصادی ایران به یک معضل جدی تبدیل‌شده است، معضلی که هر از چند گاهی به‌عنوان سوژه در فضای مجازی و حقیقی خبرساز می‌شود.
زمان مطالعه 19 دقیقه
خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها- رضا زرگر: حاشیه‌نشینی محصول توسعه نامتوازن، کم‌کاری مدیران مسئول، بی‌توجهی دولت‌ها به روستاها و ایستایی اقتصاد است. محلات حاشیه‌نشین محلی برای رشد آسیب‌های اجتماعی است.
هرمزگان که در گفتار مدیران ارشد و میانی استان به‌عنوان پایتخت اقتصادی ایران معرفی می‌شود، عاری از هرگونه نشان یک استان پویا و زنده شهری است. ساختارهای نامناسب شهرسازی و نبود جدیت در حفاظت و حراست از اراضی دولتی در هرمزگان این استان را از استانداردهای شهری فاصله داده است.
بیش از ۴۰ درصد جمعیت استان در مناطق حاشیه‌نشین و بافت فرسوده زندگی می‌کنند. هشت شهر بزرگ و مهم استان هرمزگان به‌غیراز بندرعباس دارای دو هزار و ۳۹۱ هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه غیررسمی مصوب هستند.
در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۹۸ برابر مصوبه ۱۳۸۴/۳/۱۶ شورای عالی شهرسازی و شاخص‌های مربوطه در مساحت ۵۰۰۰ هکتار محدوده قانونی شهر بندرعباس یک هزار و ۳۷۲ هکتار بافت فرسوده، ۳۰۸ هکتار سکونتگاه غیررسمی و ۱۷۵ هکتار بافت تاریخی بوده است که در حال حاضر محدوده قانونی شهر به ۷۰۰۰ هکتار افزایش‌یافته است و بالغ‌بر ۳۰۰ هزار نفر در بافت‌های ناکارآمد ساکن هستند که معادل ۵۰ درصد جمعیت کل شهر بندرعباس است.
شکل‌گیری حاشیه‌نشینی بندرگاهی و باراندازی مشکل اصلی بندرعباس
یکی از مهم‌ترین مشکلات در این سکونتگاه‌های غیررسمی یا همان حاشیه‌نشین، گسل‌هایی است که در این مناطق وجود دارد و ممکن است با زلزله‌های کوچک برای خانه‌های این مناطق مشکلاتی بزرگ ایجاد شود. در گذشته ساخت‌وسازها بدون رعایت اصول شهرسازی گسترش‌یافته است به‌گونه‌ای که برخی از مناطق شهری بندرعباس در معرض خطرات جدی سیل و زلزله قرار دارند.
تفاوت حاشیه‌نشینی در بندرعباس با شهرهای دیگر را می‌توان در حاشیه‌نشینی بندرگاهی، باراندازی و جذب کارگرهایی با دستمزد پایین در بندرعباس دانست که سبب شده، در کنار اقتصاد داخلی، اقتصاد حاشیه‌ای نیز ایجاد شود و این امر به ایجاد مسکن حاشیه‌ای و اقتصاد غیررسمی منجر شده است.
متأسفانه می‌بینیم که بنگاه‌های اقتصادی، برنامه‌ریزان، سیاست‌گذاران و تمامی کسانی که به نحوی برای ایجاد یک فرایند اقتصادی تلاش می‌کنند بدون توجه به ابعاد اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های انجام‌شده باعث جابه‌جایی جمعیت و بی‌خانمانی تعداد زیادی از افراد شده‌اند.
باید قبول کنیم که حاشیه‌نشینی در کنار شهرها رشد کرده و جمعیت زیادی در این مناطق سکونت دارند که امکان جدا کردن آن‌ها به این سادگی وجود ندارد لذا بایستی با این پدیده کنار آمد اما در این حوزه، راه‌حل‌هایی وجود دارد.
از سوی دیگر سازمان‌های خدماتی مثل شهرداری‌ها و راه و شهرسازی بهتر است در خصوص وضعیت ملکی و ساخت‌وساز بر روی این زمین‌ها تعیین تکلیف کنند که اگر حاشیه‌نشینی باشد چگونه باید ساماندهی و از ادامه آن جلوگیری کنند.
نتیجه نامشخص بازآفرینی شهری
فریدون همتی استاندار هرمزگان در ابتدای طرح بازآفرینی شهری در بندرعباس و اعلام محله «چاهستانیها» به‌عنوان پایلوت اجرایی طرح اعلام کرده بود: برای برخی قطعات زمین‌های متعلق به دولت در این محله طرح‌هایی برای ساخت ۳۰۰ واحد مسکونی در نظر گرفته‌شده که در حال آماده شدن نقشه‌های ساختمانی و انتخاب توسعه گر برای آغاز عملیات اجرایی هستند. توسعه گرها در چندین منطقه از محله «چاهستانیها» به توافقات خوبی با مردم دست‌یافته‌اند، تا کار نوسازی هر چه سریع‌تر آغاز شود.
همتی تصریح کرد: نوسازی بافت فرسوده در محله «چاهستانیها» و دیگر محله‌های دارای بافت فرسوده در گروی همکاری مردم با اداره کل راه و شهرسازی، شهرداری و توسعه گرهاست تا بتوانیم تا پایان سال جاری نوسازی سه هزار واحد مسکونی در محله «چاهستانیها» را آغاز کنیم.
تشویق مردم به نوسازی بافت فرسوده از سیاست‌های مهم دولت است. در این راستا مشوق‌های مختلفی در نظر گرفته‌شده و افرادی که علاقه‌مند باشند به‌صورت انفرادی واحد خود را نوسازی کنند، از تسهیلات بانکی ارزان‌قیمت و تخفیف ۹۰ درصدی در هزینه صدور پروانه ساخت بهره‌مند می‌شوند و علاوه بر آن توسعه گرها نیز با شرایط مناسب برای نوسازی مشارکت و حضور دارند.
یکی از اقدامات دولت در این زمینه، طراحی ۶۰۰ واحد مسکونی در کنار شهرک پیامبر اعظم (ص) بندرعباس است که ساکنان محله «چاهستانیها»، می‌توانند از آن استفاده و در آن ساکن شوند و همچنین در مناطق دیگری از شهر نیز توسط بنیاد مسکن واحدهایی در حال ساخت است که ساکنان محله «چاهستانیها» می‌توانند از این واحدهای مسکونی نیز برای جابجایی استفاده کنند.
مشکل حاشیه‌نشینی با مشکل مسکن افراد بی‌بضاعت پیوند دارد
رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر بندرعباس گفت: مشکل حاشیه‌نشینی با مشکل مسکن و درآمد افراد بی‌بضاعت و مهاجرت‌های کارگری به بندرعباس پیوند دارد.
آبتین امیری در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سوال چرا هنوز موفقیتی در کنترل حاشیه‌نشینی و ساماندهی بافت فرسوده در بندرعباس حاصل نشده است، بیان داشت: بندرعباس شهری با ۴۳ درصد بافت فرسوده است. کمتر شهری در ایران با این مشکل مواجه است. بافت فرسوده این شهر در طول ۵۰ سال شکل‌گرفته است.
هرگونه خدمات‌رسانی در این محلات ازجمله خدمات‌رسانی فضای سبز، بهداشتی، آموزشی و آتش‌نشانی با مشکل مواجه است وی افزود: هرگونه خدمات‌رسانی در این محلات ازجمله خدمات‌رسانی فضای سبز، بهداشتی، آموزشی و آتش‌نشانی با مشکل مواجه است. به‌طور صریح می‌توان گفت در شرایط فعلی، بافت فرسوده از مهم‌ترین چالش‌های شهر بندرعباس است.
امیری خاطرنشان کرد: حل مشکل بافت فرسوده و جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز و تصرف اراضی دولتی با حل مشکل مسکن افراد بی‌بضاعت پیوند دارد. تا زمانی که مشکل مسکن اقشار ضعیف جامعه حل نشود، برای این قشر راهی جز تصرف اراضی ملی باقی نمی‌ماند که گاهاً این تصرفات غیر ایمن بوده و در محدوده پرخطر شهر مثل مسیر سیلاب قرار دارد که باز به‌نوعی دیگر امنیت جانی متصرفان را تهدید می‌کند. لذا تنها نظرات کارشناس این موضوع قابل‌حل نیست که نیازمند یک اراده و پشتیبانی ملی است.
به گفته رئیس کمیسیون عمران شورای شهر بندرعباس، با تلاش‌های شورای شهر بندرعباس و شهرداری این شهر آزادسازی معابر در سطح بافت فرسوده آغازشده، این آزادسازی به‌سختی امکان‌پذیر است و با چالش حقوقی و قانونی مواجه است. از یک‌سو نمی‌توان شهروندان را برای ترک سرپناهشان برای آزادسازی معابر در بافت فرسوده قانع کرد، از طرف دیگر هرگونه معوضی نیازمند سند مالکیت است و غالب تصرفات بدون سند مالکیت است که درنهایت دست شهرداری برای توافق با متصرفان بسته می‌شود.
وی تصریح کرد: اما آزادسازی معابر در بافت فرسوده این امتیاز را دارد که مسئله امنیت در محلات بافت فرسوده و ارائه خدمات به شهروندان مثل جمع‌آوری زباله و خدمات بهداشتی را میسر می‌سازد.
امیری تأکید کرد: قوانین بازدارنده است اما اجرای هر قانونی نیازمند پشتیبانی و راه‌حل جایگزین است. ما نمی‌توانیم به اقشار آسیب‌پذیر بگوییم برنامه یا توان حمایت از شما را نداریم و از طرفی جلوی تصرفات غیرقانونی را هم می‌گیریم. طبیعی است که هر انسانی برای ایجاد سرپناه خود تلاش می‌کند، قانونی یا غیرقانونی است.
مصوبات شورای شهر برای ساماندهی بافت فرسوده در کوتاه مدت اثرگذار نیست
وی اضافه کرد: مصوبات شورای اسلامی شهر بندرعباس برای ساماندهی بافت فرسوده در کوتاه‌مدت اثرگذار نیست، اما در درازمدت می‌تواند راهبرد مشخصی برای نجات شهر بندرعباس از بافت فرسوده ایجاد کند. مهاجرت‌های پیاپی به شهر بندرعباس و ایجاد محلات جدید در حوزه بافت فرسوده اگر با نگاه درازمدت همراه نباشد، سبب می‌شود بافت فرسوده در گذر زمان شهر بندرعباس را ببلعد.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر بندرعباس ابراز داشت: ساماندهی بافت فرسوده که الآن در دستور کار است می‌تواند به وضع موجود، نقطه مشخصی را در عرصه خدمات‌رسانی ببخشد، اما برای آینده باید فکر اساسی‌تری کرد.
توانمند سازی روستاییان از گسترش حاشیه نشینی جلوگیری می‌کند
نماینده مردم هرمزگان در مجلس بیان داشت: یکی از دلایل حاشیه‌نشینی مهاجرت روستاییان به شهر است. زمانی که از روستاها به شهر می‌آیند نیاز به مسکن دارند. وقتی توانایی تهیه مسکن نداشته باشند به سمت آلونک‌ها می‌روند و شاهد حاشیه‌نشینی و آلونک‌ها هستیم.
احمد مرادی در گفتگو با خبرنگار مهر در تشریح وضعیت حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده و ارائه راهکار برای آن عنوان کرد: دو وظیفه به عهده دولت است که باید انجام دهد، ابتدا باید از اراضی شهری قبل از تصرف حفظ و حراست کند. دوم باید به روستاها و اشتغال آن‌ها توجه جدی داشته باشد. روستاییان زمانی که در تأمین معیشت و هزینه‌ها ناتوان باشند تنها راه‌حل را مهاجرت به شهرها می‌بینند.
به گفته وی، دولت موظف است که روستاها را از طریق بنیاد مسکن و وزارت کشور که مسائل امور روستایی و شهری در اختیار آن است ساماندهی کند. در هر برنامه پنج‌ساله به موضوع ساماندهی حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده در شهرها توجه شده است. حتی شرح وظایف دولت هم در برنامه‌های پنج‌ساله مشخص‌شده است.
نماینده مردم حوزه انتخابیه بندرعباس، بندرخمیر، حاجی‌آباد، قشم و بوموسی، اضافه کرد: متأسفانه با گذشت ۴۱ سال از انقلاب همچنان مشکلات حاشیه‌نشینی باقی‌مانده است. بیش از ۲ هزار هکتار از شهر بندرعباس بافت فرسوده و حاشیه‌نشین هستند. در سایر شهرهای هرمزگان هم این مشکل پابرجا هست.
حفاظت از اراضی ملی در شهرها مغفول مانده است
مرادی تأکید کرد: در وهله اول دولت با همکاری شهرداری و راه و شهرسازی باید از اراضی دولتی حفاظت کنند. در دولت گذشته مسکن مهر به‌عنوان یک راهکار مطرح شد. در شهر بندرعباس ۳۳ هزار مسکن مهر پایه‌ریزی و تقریباً برای سکونت ۱۲۰ هزار تا ۱۳۰ هزار نفر جمعیت برنامه‌ریزی شد. ولی در حال حاضر تقریباً ۳۰ هزار نفر جمعیت در مسکن مهر ساکن شده‌اند. تعدادی از تعاونی‌ها با مشکل روبرو هستند و یا هنوز پول از سوی متقاضیان واریز نشده و مشکلاتی ازجمله افزایش قیمت باعث راکد ماندن تعاونی‌ها و ساخت‌وسازهای مسکن مهر شد.
وی با اشاره به اینکه برخی مدیران برای پوشاندن ضعف مدیریتی خود دستگاه‌های نظارتی را بهانه می‌کنند، افزود: درصورتی‌که دستگاه‌های نظارتی می‌گویند مدیرانی که شجاعت دارند و سالم کار می‌کنند نباید از موضوع نظارت هراسی داشته باشند. مدیران باید تلاش کنند و از یک اشتباه هم نترسند و کار را رها نکنند. معمولاً مدیران تنبل یا اعتقادی به پیشرفت و رفع مشکل ندارند و به دنبال بهانه گرفتن هستند.
نماینده مردم حوزه انتخابیه بندرعباس در مجلس اظهار داشت: برای ارزیابی مدیران باید شاخصی مشخص کرد تا بر اساس شاخص‌ها مدیران منصوب، ابقاء یا برکنار شوند. کل کشور به استان هرمزگان توجه دارد. در حوزه اشتغال، سرمایه‌گذاری و سایر حوزه‌ها دچار مشکل هستیم.
احساس می‌کنم اراده‌ای در استان برای حل مشکلات نیست
مرادی در ادامه گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: اگر در استان اراده‌ای بر کار بود، شرایط کنونی استان خیلی بهتر بود.
وی در خصوص تسهیلات بانک جهانی برای ساماندهی بافت فرسوده در بندرعباس بیان داشت: در آن زمان محله آیت‌الله غفاری ۲۳ هزار نفر جمعیت داشت. که این محله یک پلاک و تمام عرصه آن در مالکیت شهرداری بود. مردم بلاتکلیف بودند. اعیان در اختیار مردم بود و عرصه در اختیار شهرداری. به شهرداری گفتیم اراضی را به مردم واگذار کند تا اقدام به ساخت‌وساز کنند ولی شهرداری قبول نکرد.
فرماندار اسبق بندرعباس گفت: از طریق شورای شهر وقت پیگیری کردیم. آن‌ها معتقد بودند زمین‌ها را مترمربعی ۷۰۰ هزار تومان واگذار کنند ولی با پیگیری‌ها این رقم به ۱۵۰ هزار تومان رساندیم. اما در مجوزهای سایر دستگاه‌ها به مشکل خوردیم.
وی بابیان اینکه محله آیت‌الله غفاری روزبه‌روز و ماه‌به‌ماه بدتر از قبل می‌شود، تصریح کرد: علیرغم اینکه ستاد تسهیل گری در محله آیت‌الله غفاری مستقرشده است باید راهکار عملی ارائه شود. در زمان مقتدایی استاندار اسبق هرمزگان، دو خیابان در آیت‌الله غفاری ایجاد شد و گره محله باز شد. باید به‌عنوان یک الگو از آن استقبال می‌شد ولی متأسفانه توجهی نشد.
این نماینده مجلس با اشاره به نقش مجلس در اصلاح قوانین و تصویب قوانین جدید، ابراز داشت: در قانون ماده ۵۹ برنامه ششم توسعه وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور در طول برنامه نسبت به احیا، بهسازی، نوسازی، مقاوم‌سازی و بازآفرینی سالانه حداقل ۲۷۰ محله در کشور ملزم شده‌اند.
راه و شهرسازی و شهرداری باید پاسخگوی عدم اجرای درست برنامه‌ها باشند
وی ادامه داد: در کمیسیون عمران از وزیر راه و شهرسازی سوال کرده‌ایم که چرا هنوز نتوانسته‌اند سالانه به تعهداتشان عمل کنند. در محله «چاهستانیها» بعد از سال‌ها یک کیلومتر خیابان نتوانسته‌اند به‌درستی ایجاد کنند.
نماینده مردم هرمزگان در مجلس یادآور شد: اعتبارات هم در اختیار دولت است و در بودجه سنواتی که به تصویب می‌رسد دولت ریز بودجه را مشخص می‌کند. به شهرداری‌ها اجازه فروش اوراق، تسهیلات بانکی و توافق با سرمایه‌گذار را داده‌اند.
پاسخ‌های نماینده مردم هرمزگان در مجلس و عضو شورای شهر بندرعباس نشان از موازی کاری و نبود هماهنگی میان دستگاهی در استان است. ازاین‌رو به سراغ مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متولیان حوزه شهرسازی و نظارت بر فرآیندهای قانونی راه و شهرسازی در شهرها رفتیم.
مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان در پاسخ به این سوال که در حال حاضر چند درصد از بافت شهری به «حاشیه‌نشینی» و چند درصد به «بافت فرسوده» اختصاص‌یافته است؟، بیان داشت: شاخص‌های شناسایی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی بر اساس ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری مشخص و بر همین اساس محدوده طرح، تعیین و در کمیسیون ماده ۵ به تصویب می‌رسد.
آرش رضایی در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: در استان هرمزگان درمجموع ۲ هزار و ۳۹۱ هکتار محدوده بافت فرسوده مشخص‌شده که هزار و ۳۷۲ هکتار از آن در شهر بندرعباس است. در دهه ۸۰ این محدوده به تصویب رسیده است.
وی خاطرنشان کرد: در همین راستا و به‌منظور لزوم برنامه‌ریزی و وحدت رویه، ستاد بازآفرینی شهری در هر استان با حضور همه دستگاه‌های حوزه فنی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی با محوریت استانداری هر استان، در استان‌ها تشکیل شد و هم‌اکنون نیز در حال فعالیت است.
رضایی ادامه داد: محوریت اقدامات در هر حوزه با تشکیل کمیته‌هایی مشخص‌شده است که پس از بررسی برای تصویب و اجرایی کردن در ستاد استان مطرح و در صورت موافقت اعضا به تصویب رسیده و در فاز اجرا قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه موضوعات محدوده‌های هدف، صرفاً کالبدی و فیزیکی نیستند و لازم است هم‌زمان با این اقدامات، حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی نیز اقدامات هم‌زمانی صورت پذیرد. هدف اصلی اقدامات ارتقای سطح کیفیت زندگی مردم ساکن محلات و بهبود شرایط محیطی و ارائه خدمات مناسب است. هرچند بخش عمده موضوع به مشارکت مردم به دلیل سکونت در محله ارتباط موضوعی پیدا می‌کند.
راه و شهرسازی در اجرای برنامه‌های مصوب موفق عمل کرده است
مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان تصریح کرد: برنامه‌های مشخصی با این اهداف تصویب و در مرحله اجرا قرارگرفته است که بخشی از این برنامه شامل واگذاری اسناد مالکیت عرصه‌های تصرفی، تشکیل یگان‌های حفاظت از اراضی دولتی، اعطای تخفیفات شهرداری برای صدور پروانه ساختمانی، پرداخت تسهیلات بانکی برای نوسازی بافت‌ها، تشکیل جلسات و اقدام دستگاه قضائی استان در جهت برنامه‌های بازآفرینی است.
استفاده از ظرفیت وام پروژه طرح بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن (از محل وام بانک جهانی) در اواخر دهه ۸۰ برای ۵ شهر ایران (تبریز، سنندج، زاهدان، بندرعباس، کرمانشاه) صورت پذیرفت وی تشکیل دفاتر تسهیلگری با محوریت استانداری هرمزگان و حمایت شهرداری بندرعباس و استفاده از ظرفیت معتمدین محلی برای کمک به روند برنامه‌های بازآفرینی، مطالعات سکونتگاه‌های غیررسمی شهر بندرعباس و بافت‌های فرسوده، اجرای طرح‌های بازگشایی معابر در محلات مختلف شهر که توسط شهرداری صورت می‌پذیرد، نوسازی و توسعه شبکه زیرساخت‌های شهری در این محلات، بازدید مستمر مقامات و مدیران استانی از محلات و رصد اجرای برنامه‌های حوزه کاری، اجرای طرح بازگشایی خیابان ۲۴ متری و۱۴ متری محله «چاهستانیها» و هم‌زمان واگذاری اسناد مالکیت و اعطای تسهیلات را ازجمله فعالیت‌ها و مصوبات اجرایی برای حل مشکل بافت فرسوده در سطح استان عنوان کرد.
رضایی در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر که بانک جهانی اقدام به ارائه تسهیلات جهت نوسازی و بازسازی برخی از محلات شهر بندرعباس کرد، نتیجه این پروژه به کجا رسید و در قالب این طرح چند هکتار از بافت شهری ساماندهی و نوسازی شد؟ بیان کرد: استفاده از ظرفیت وام پروژه طرح بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن (از محل وام بانک جهانی) در اواخر دهه ۸۰ برای ۵ شهر ایران (تبریز، سنندج، زاهدان، بندرعباس، کرمانشاه) صورت پذیرفت.
وی ادامه داد: در این طرح بهسازی شهری باهدف تأمین سرانه‌های موردنیاز محلات هدف (سرانه آموزشی، بهداشتی، بهسازی معابر، مجموعه ورزشی و پارک و.....)تحت نظر ستاد توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی استان که در سنوات بعد عنوان آن به ستاد بازآفرینی شهری تغییر یافت، اجرا و به بهره‌برداری رسیده و به دستگاه‌های بهره‌بردار تحویل داده‌شده است. بر اساس همه مدارک و مستندات، بندرعباس به‌عنوان شهر پیشگام در این طرح، تمام اعتبارات تخصیص داده‌شده را جذب و پروژه‌ها را در موعد مقرر به بهره‌برداری رساند.
وی افزود: هیچ‌گونه تسهیلاتی در این طرح برای نوسازی املاک در محدوده زمان اجرای طرح، مطرح نبوده است.
مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان اظهار داشت: منطبق با سیاست‌های مصوب بازآفرینی و احیا محلات، اقداماتی چون بازگشایی، تملک اراضی واقع در مسیر، مکان گزینی و احداث واحدهای خدماتی انجام‌گرفته که برای این مهم جلسات متعددی نیز به‌منظور اعتمادسازی با ساکنان و معتمدان محلات برگزار و برای همه پلاک‌های واقع در محلات هدف، سند مالکیت (در ابتدا به نام دولت و سپس انتقال به ساکنین واجد شرایط) صادرشده است.
وی ادامه داد: محله «چاهستانیها» از محلات واقع در محدوده مصوب سکونتگاه‌های غیررسمی است که اقدامات اولویت‌دار آن در راستای احیا و بازآفرینی محله شامل اعطای سند مالکیت، بازگشایی معابر، تملک، کف سازی و بدنه سازی که مشتمل بر ۳ معبر جمع و پخش‌کننده اصلی است صورت گرفت.
رضایی در تشریح اقدامات صورت گرفته در محله «چاهستانیها» به‌عنوان محله پایلوت ستاد بازآفرینی عنوان کرد: معبر ۲۴ متری غربی به طول ۱۰۰۰ متر است که پس از تملک اراضی واقع در مسیر، پلاک‌ها تخریب و اکنون بازگشایی و آسفالت کامل صورت پذیرفته است. معبر ۱۶ متری شرقی – غربی به طول ۱۰۰۰ متر که اقدامات تملک، توافق و بازگشایی در حال انجام است. معبر ۲۰ متری شمالی – جنوبی که در دست توافق با ساکنان واقع در خط پروژه مسیر است.
وی ادامه داد: احداث مرکز آتش‌نشانی به متراژ زیربنای ۶۰۰ مترمربع پیشرفت فیزیکی قریب به ۳۱ درصد و همچنین احداث مرکز جامع سلامت با ۶۰۰ مترمربع زیربنا بالغ‌بر ۲۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
حاشیه‌نشینی با یک نگاه واقع‌بینانه و علمی، خود فقط یک معلول است و علت‌های مختلفی ممکن است به ایجاد این پدیده منجر شوند مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر که راهکار شما برای حل معضل حاشیه‌نشینی، اصلاح بافت فرسوده و جلوگیری از تصرف اراضی در شهرها چیست؟، بیان داشت: حاشیه‌نشینی با یک نگاه واقع‌بینانه و علمی، خود فقط یک معلول است و علت‌های مختلفی ممکن است به ایجاد این پدیده منجر شوند.
وی افزود: امروزه، تقریباً تمام کارشناسان مسائل توسعه بر این باورند که رشد نامتعادل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجب نابرابری‌ها و عدم توازن شهر و روستا می‌شود و در پی آن گروه‌های متعدد روستاییان به شهرها مهاجرت می‌کنند و در شهرها نه جذب فعالیت‌های اقتصادی شهرها می‌شوند و نه به جامعه و فرهنگ شهری می‌پیوندند. این افراد بیگانه با فرهنگ و جامعه شهری و فاقد هرگونه مهارت هستند، تا در اقتصاد شهرها جذب شوند.
رضایی خاطرنشان کرد: ازاین‌رو، در حاشیه زندگی شهری، در محدوده استحفاظی شهر و اراضی بایر و در پیرامون بافت‌های فقیرنشین شهری سکنی می‌گزینند و سکونت‌های نابهنجار خودرو و خودساز را پدید می‌آوردند و در پایین‌تر از سطح زندگی حداقل، روزگار می‌گذرانند و از خدمات زیربنایی، اجتماعی، فرهنگی شهری، کاملاً بی‌بهره‌اند.
وی با اشاره به راهکارهایی برای بهبود وضعیت این مناطق، بهبود بخشیدن به وضعیت تأسیسات زیرساختی پایه مانند شبکه آب‌رسانی، بهداشت، شبکه حمل‌ونقل، برق و روشنایی معابر، تأمین امنیت اقامت و به رسمیت شناختن حق سکونت برای ایجاد حس مالکیت، بهسازی در سطح محله حاشیه‌نشین و نظارت بیشتر شهرداری و جلوگیری از ساخت سازهای غیرقانونی بیشتر را به‌عنوان پیشنهاداتی ارائه کرد.
اشتغالزایی در روستاها اولویت اصلی دولت‌ها قرار گیرد
مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان ایجاد اشتغال و کارآفرینی برای حاشیه‌نشینان به‌خصوص در بخش‌های تولیدی، به‌منظور کاهش بیکاری و اشتغال در اقتصاد غیررسمی و شغل‌های کاذب و … از یک‌سو و افزایش درآمد و کاهش فقر و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها و گسترش عدالت اجتماعی، اقتصادی برای تمام گروه‌ها در سطح شهر را خواستار شد.
وی ایجاد حس همکاری جمعی برای مشارکت در بهداشت محیط برای کاهش خطرات زیست‌محیطی، ایجاد فضاهای باز عمومی برای تقویت سرمایه اجتماعی ساکنان از طریق روابط همسایگی رودررو، ساخت یا ساماندهی امکانات محله‌ای چون مراکز آموزشی، خانه‌های بهداشت، فضای سبز، تفریحی، تشکیل اجتماعات محلی و سازمان‌های غیردولتی در محلات حاشیه‌نشین، برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و فرهنگی، درازمدت و کوتاه‌مدت توسط مسئولان و برنامه ریزان ذی‌ربط به‌منظور ارتقای فرهنگ حاشیه‌نشینان و جذب مشارکت آنان در نظام شهری را بهترین راهکارها برای حل مشکل بافت فرسوده و حاشیه‌نشینی و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی عنوان کرد.
وی مطرح کرد: بخش خصوصی و عمومی در عرضه مسکن ارزان‌قیمت در مناطق حاشیه‌نشین را باید تشویق کرد. همچنین اعطای وام‌های مربوطه به همراه برقراری بیمه آن‌ها به دلیل کاهش ریسک عدم بازگشت سرمایه‌گذاری می‌تواند مشکلات این‌گونه بافت‌ها را رفع کند.
تمرکز زدایی استقرار صنایع و کارخانجات در بندرعباس
مدیرکل راه و شهرسازی هرمزگان در زمینهٔ پیشگیری از گسترش بافت فرسوده و حاشیه‌نشینی اضافه کرد: تقویت شهرهای میانی و کوچک استان و تخصیص بودجه‌های عمرانی بیشتر به آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از گسترش حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ همچون بندرعباس کمک کند. زیرا این امر موجب جذب تعداد زیادی از مهاجرین روستایی به آن‌ها خواهد شد و از شدت مهاجرت و مشکلات حاشیه‌نشینی در شهر بندرعباس کاسته خواهد شد.
وی تأکید کرد: در سطح کلان باید دلیل عمده مهاجرت مردم به شهرها را جست‌وجو کرد. تدوین استراتژی بلندمدت درون‌زای منطقه و تغییر بنیادی اقتصاد منطقه، خصوصاً گرایش به تولید و حذف واسطه‌گری شهری و اصلاح الگوی مصرف در منطقه هم باید موردتوجه جدی تصمیم گیران و تصمیم سازان باشد.
وی با اشاره به تمرکز صنایع و کارخانجات تولیدی در شهر بندرعباس بیان داشت: تمرکز صنایع و کارخانجات و سازمان‌های دولتی در شهر بندرعباس با اجرای سیاست عدم تمرکز در شهرهای بزرگ موردتوجه قرار گیرد.
به گزارش مهر، موازی کاری، نبود برنامه‌ریزی مدون و ناهماهنگی در اجرای برنامه‌های مصوب میان دستگاهی عواملی هستند که به گسترش حاشیه‌نشینی در شهرها دامن می‌زند.
همچنین نبود برنامه اشتغال و ایجاد صنایع خرد در روستاها به مهاجرت‌های گسترده کمک کرده است و مدیران شهری در جلوگیری از حاشیه‌نشینی ناموفق عمل کرده‌اند. این عوامل تا زمانی که در یک برنامه مدون و عزم ملی موردتوجه قرار نگیرند نمی‌توان به جلوگیری از حاشیه‌نشینی و ساماندهی بافت فرسوده امیدوار بود.
حاشیه‌نشینی پایتخت اقتصادی ایران را می‌بلعد