سازمان زمین و مسکن بزرگ ترین محتکر زمین در کشور است
یک کارشناس مسکن گفت: مدیران وزارت راه و شهرسازی انگیزه ای برای افزایش ارزش افزوده زمین های در اختیار خود ندارند و همین مسئله عامل اصلی رهاشدن سرمایه در کشور و شکست پروژه های مسکن است.
زمان مطالعه 6 دقیقه
خبر احتکار 18 میلیون زمین احتکار شده توسط دولت در محدوده و حریم شهری توسط رئیس مجلس تأیید شد. این حجم از زمین در کشور توسط دولت و متولی مسکن سازی کشور درحالی احتکار شده است که به دفعات مسئولین با توجیه نبود زمین پروژه های مختلف ساخت مسکن را نصفه رها کردند. سعید شعرباف تبریزی شهردار سابق کرمان در گفت وگو با...... و در این خصوص گفت: «30 برابر شهر کرمان در احتکار سازمان ملی زمین و مسکن و وزارت راه و شهرسازی است. این میزان از احتکار زمین به علت محافظه کاری مدیرها در این سال ها تبدیل به احسن نشده است. اگر فقط یک دهم از زمین های احتکار شده شهر کرمان برای ساخت مسکن به مردم عرضه شود، می توان یک شهر کرمان دیگر در محدوده شهری ساخت.»
احتکار زمین داخل محدوده و حریم شهری توسط دولت
سعید شعرباف تبریزی شهردار سابق کرمان و کارشناس حوزه زمین و مسکن با توضیح اینکه یک میلیون و هفتصد هزار هکتار زمین احتکار شده توسط سازمان ملی زمین و مسکن همگی در محدوده و حریم شهرهای کشور قرار گرفته است؛ گفت: «آمار و ارقام منتشر شده نشان می دهد، در استان کرمان حدود 400 هزار هکتار زمین در اختیار سازمان ملی زمین و مسکن است. این میزان 30 برابر مساحت محدوده فعلی شهر کرمان است. البته باید توجه کرد که این تنها مساحت زمین های تحت مالکیت سازمان ملی زمین و مسکن است. به غیر از این سازمان، حجم زیادی از زمین های دولتی دیگری هم وجود دارد که در تملک دیگر نهادهای دولتی قرار دارد. اگر زمین های متعلق به دیگر نهادها به زمین های سازمان ملی زمین و مسکن اضافه شود، مساحت زمین در داخل محدوده و حریم شهرها در احتکار دولت بسیار زیاد است. با توجه به این داده ها می توان گفت، حجم بسیار زیادی زمین داخل محدوده و حریم شهرها در احتکار دولت است.»
او با تاکید بر اینکه می توان از زمین های احتکار شده داخل محدوده و حریم شهری توسط دولت برای پروژه های عمرانی و به ویژه مسکن استفاده کرد، اظهار کرد: «این زمین ها به جای آنکه برای پروژه های عمرانی و مسکن در کشور استفاده شوند. توسط سازمان های دولتی معطل رها شده است چون دلیلی برای استفاده این سرمایه در دولت وجود ندارد. در این سال ها تلاش دولت فقط افزایش بانک زمین های در اختیار خود بوده است. حداکثر تلاشی هم که برای این زمین ها انجام شده، حفاظت از آن ها بوده است. اگر یک درصد این زمین ها در اختیار بخش خصوصی قرار داشت، به طور حتم برای افزایش ارزش افزوده آن تلاش بیشتری می شد. پس با این حساب می توان گفت دولت، وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی زمین و مسکن بزرگترین محتکرین زمین در کشورند.»
مدیران برای بقا خود زمین احتکار می کنند
شهردار سابق کرمان درباره دلیل احتکار این حجم زمین توسط دولت بیان کرد: «برای دولت و وزارت راه و شهرسازی، انگیزه ای برای افزایش ارزش افزوده این میزان وسعت زمین وجود ندارند. معمولاً اگر مدیری به دنبال بقای خود در سیستم دولتی باشد، ترجیح می دهد به جای امضای قراردادهای اقتصادی همان سرمایه را حفظ کند. همین بی انگیزه بودن مدیران عامل اصلی رها شدن سرمایه در کشور بوده و این برخلاف قانون و اساس نامه وزارت راه و شهرسازی است. همچنین، مدیرهای منطقه ای و استانی، تقریباً هیچ مزیت و قدرتی برای اجرا، فروش و تهاتر آن ها ندارند. مدیریت همه این سرمایه در تهران و برای وزارت راه و شهرسازی است. یعنی قدرت قانونی صندوق و سازمان اصلاً به استان ها برون سپاری نشده و استاندار و مجموعه استانی هیچ کاره حساب می شوند.»
وی ادامه داد: «اگر زمینی هم برای توسعه اراضی کشور استفاده شده است، به علت فشار از بالا به وزارت راه و شهرسازی بوده است. باید توجه کرد که اساس نامه و صندوق سازمان زمین و مسکن، به لحاظ قانون هیچ گره و چالشی برای استفاده از زمین های احتکار شده ندارند. این اساس نامه بسیار خوب است و اجازه سرمایه گذاری خارجی، بهره برداری مردمی و تبدیل به احسن زمین ها در این اساس نامه ذکر شده است. پس می توان گفت قانون خیلی از عملکرد افراد جلوتر است.»
یک شهر کرمان در احتکار دولت رها شده است
عضو هیأت علمی دانشگاه با تاکید براینکه اراده استفاده از زمین های احتکار شده در دولت تا امروز وجود نداشته اظهار کرد: «می توان گزارش عملکرد سازمان ملی زمین و مسکن و وزارت راه و شهرسازی را کنار اساس نامه های قانونی قرار داد تا نبود اراده برای استفاده از این میزان زمین برای ارزش افزوده بیشتر را متوجه شد. به علت رویکرد محافظه کارانه مدیران، سرمایه عظیمی از کشور در این سال ها رها شده است.»
او افزود: «کشور تجربه و مدل های خوبی از استفاده زمین در مقیاس های کوچک تر دارد. می توان با حفظ مالکیت دولت، نتایج خوبی را برای حوزه مسکن ایجاد کرد. حتی می توان با مولدسازی این زمین ها منابع مالی پروژه های مسکن سازی را تأمین کرد. به عنوان مثال اگر از 400 هزار هکتار زمین احتکار شده شهر کرمان، فقط 10 درصد زمینِ داخل محدوده شهری برای ساخت مسکن در نظر گرفته شود، می توان یک شهر کرمان دیگر ساخت. پس حتماً عرضه زمین می تواند بر کاهش قیمت مسکن تأثیر بگذارد. با استفاده از همین زمین های احتکار شده توسط دولت می توان عرضه و کاهش قیمت مسکن را به همراه دارد. عدد نیاز به مسکن کشور در کلان شهرها بسیار بالا است، پس می توان با این اقدام از وضعیت نابسامان مسکن خارج شد.»
الگوی تازه ساخت مسکن با آسیب شناسی ممکن است
شهردار سابق کرمان در ادامه افزود: «با استفاده از تجربه «مسکن مهر» و «نهضت ملی مسکن» می توان نقاط ضعف را برطرف کرد. با تأمین زمین و استفاده از بخش خصوصی و تهاتر می توان زیرساخت های زمین های مسکن های مورد نیاز را تأمین کرد. به نظر می رسد زمین های دولتی و کار با زمین های دولتی دچار یک وقفه سخت شده اند. حتی در دولت شهید رئیسی که بسیار مُصر به استفاده از این زمین ها بود، موفقیت زیادی در جذب زمین های دولتی وجود نداشت. مثلاً در کرمان دولت بارها به بهانه های مختلف از الحاق زمین های احتکار شده سرباز زده است. همین امر عاملی شد تا پروژه های ملی مسکن، در این استان با شکست مواجه شوند. می توان با توجه به شرایط جدید و آسیب شناسی الگوی تازه ای برای ساخت مسکن و خروج از بحران آن دست پیدا کرد.»
او درباره زمین های احتکار شده در دیگر استان ها توضیح داد: «آمار تفکیکی استانی زمین های احتکار شده در دست نیست. سازمان ملی زمین و مسکن سهم هر استان را به تفکیک دارد ولی آن اطلاعات هنوز منتشر نشده است. باید توجه کرد که برای حل بحران مسکن باید چهار اقدام را به صورت همزمان اجرا کرد. اول، باید برای عرضه زمین در مقیاس کلان انجام شود. دوم، باید در برخی از شهرهای کشور بافت فرسوده را احیا کرد. سوم حاشیه های شهری باید ساماندهی شوند و چهارم باید امکان بازآفرینی طرح های تراکمی در برخی از شهرها وجود دارد. می توان مسکن را در این مناطق به صورت مردمی سازی انجام داد.»
سازمان زمین و مسکن بزرگ ترین محتکر زمین در کشور است