بازسازی پر مسئله ی بافت فرسوده
در نگاه وزارت راه و شهرسازی، اولویت ساخت مسکن، به خاطر سهولت بازسازی بافت فرسوده، نادیده گرفته شده است و به نظر میرسد با این نوع مواجهه با نیاز مسکن، شاهد تولید مسائل جدید خواهیم بود.
زمان مطالعه 5 دقیقه
در نگاه وزارت راه و شهرسازی، اولویت ساخت مسکن، به خاطر سهولت بازسازی بافت فرسوده، نادیده گرفته شده است و به نظر می رسد با این نوع مواجهه با نیاز مسکن، شاهد تولید مسائل جدید به جای حل مسئله مسکن هستیم.
مسکن یکی از نیازهای اساسی زندگی انسان است و همچنین یکی از مهمترین اهداف دولت ها در سراسر جهان، تأمین نیاز مسکن برای مردم است. اما تأمین مسکن برای مردم در ایران، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ علت آن را هم می توان در قبل از انقلاب اسلامی جست وجو کرد. کمبود مسکن سبب شد تا نارضایتی مردم از دستگاه حاکمیتی افزایش پیدا کند و یکی از مطالبات عمده ی مردم در حوزه اقتصادی، تأمین مسکن بود. به همین خاطر و نیز به دلیل اهمیت این مسئله، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از اصول قانون اساسی کشور به مسکن اختصاص داده شد و اصل 31 قانون اساسی بر تأمین متناسب با نیاز مسکن برای مردم، تاکید می کند.
مسکن و پیام تاریخی امام خمینی (ره)
امام خمینی در طی یک پیام، تحت عنوان پیام ماده 100، اظهارات شورانگیزی در رابطه با بسیج مردم برای تأمین مسکن مورد نیاز ایشان ایراد کردند و با اشاره بر وضع نامطلوب مسئله مسکن در دوران پهلوی، به عنوان یکی از مصیبت بارترین مسائل دوران رژیم پهلوی، بر مشارکت مردم جهت ساخت مسکن برای مستضعفان تاکید کردند.
در بخشی از این پیام می خوانیم: «مشکل زمین باید حل شود و همۀ بندگان محروم خدا باید از این موهبت الهی استفاده کنند. همۀ محرومان باید خانه داشته باشند. هیچ کسی در هیچ گوشۀ مملکت نباید از داشتن خانه محروم باشد. بر دولت اسلامی است که برای این مسئلۀ مهم چاره ای بیندیشد، و بر همۀ مردم است که در این مورد همکاری کنند.»
آنچه ذکر شد، مقدمه ای بود بر چرایی اهمیت مسئله مسکن در جمهوری اسلامی و اینکه چرا این موضوع، یکی از اولویت های اصلی برای دولت هاست. در طول حضور دولت های مختلف، مسکن سازی با کندی و تندی سرعت، مواجه بوده است و در هر دولت، سیاست های متفاوتی برای آن در نظر گرفته شده است. اما بررسی تاریخ معاصر کشور، همذات پنداری بیشتری برای ما ایجاد می کند.
آغاز انبوه سازی مسکن
در طی دولت های نهم و دهم، انبوه سازی مسکن در دستور کار دولت قرار گرفت و از سال 1386، تحت عنوان مسکن مهر اجرا شد. این طرح سبب شد که دولت بتواند با استفاده از زمین های ارزان قیمت، خانه هایی با قیمت مناسب برای طبقات ضعیف تر جامعه فراهم کند.
بر اساس مستندات ارائه شده از سوی وزارت راه و شهرسازی، تا انتهای دولت دهم که مبدع پروژه مسکن مهر بود، در تاریخ 29 مردادماه سال 1392، از 4.3 میلیون واحد در نظر گرفته شده پروژه عظیم مسکن مهر، 2 میلیون و 120 هزار واحد مسکن روستایی در قالب این پروژه آغاز شد که بر اساس آمار 1 میلیون و 600 هزار واحد از 2 میلیون و 120 هزار مسکن روستایی به طور 100 درصد به اتمام رسید و 520 هزار واحد دیگر نیز به تأمین مالی نیاز داشت. از سوی دیگر 2 میلیون و 180 هزار واحد مسکن شهری نیز به عنوان مسکن مهر در حال ساخت بوده که تا 29 مرداد سال 1392، یک میلیون و 180 هزار واحد از افتتاح شده و 1 میلیون واحد دیگر آن نیز پیشرفت 70 درصدی داشت.
مسکن نمی سازیم!
روند انبوه سازی مسکن با تغییر دولت و آغاز دولت های یازدهم و دوازدهم تغییر کرد. با آغاز به کار دولت یازدهم، ثبت نام مسکن مهر متوقف گردید و روند تکمیل پروژه ها با کندی مواجه شد. آمارها نشان می دهد که تا پایان دولت دوازدهم، تا 31 تیرماه سال 1400، تعداد 32 هزار مسکن مهر روستایی، 414 واحد واقع در بافت فرسوده و 240 هزار مسکن مهر شهری مجموعاً 273 هزار واحد مسکونی باقی مانده و فروش اقساطی نشده اند. عملکرد دولت در زمینه مسکن علاوه بر ایجاد تورم 800 درصدی در بازار این کالای اساسی، زمینه فشار گسترده ای بر مردم را فراهم کرد.
قاطعیت در اعلام، سستی در اقدام
در مرداد 1400، دولت سیزدهم با وعده ساخت 4 میلیون مسکن، روی کار آمد. وعده ای مهم برای دولت از جهت سیاسی و همچنین، برای مردم از آن جهت که نتایج این هدف گذاری، تماماً به منافع مردم اصابت خواهد کرد. تحقق این وعده دولت، در گرو اتخاذ سیاست های صحیح در حوزه مسکن و همچنین همت و اراده متولیان امر در این عرصه خواهد بود.
اما با گذشت دو سال از عمر دولت سیزدهم، نه تجدید نظری در سیاست های نادرستِ گذشته شاهد هستیم و نه عزم و اراده ی جدی در متولیان حوزه مسکن خصوصاً وزارت راه و شهر سازی. نمونه ی اخیری که در تأیید این مطلب می توان ذکر کرد، اظهارات محمد آئینی، معاون وزیر راه و شهرسازی در جلسه مشترک بازآفرینی شهری پایدار و شورای مسکن استان است.
سهولت، اولویت است
او در این جلسه اظهار داشت که بازسازی بافت های فرسوده باید در اولویت قرار گیرد. نکته قابل تأمل، در علت این اولویت سازی است؛ او در راستای تبیین چرایی این موضوع اضافه کرد: اعطای مجوز احداث سه واحد آپارتمان به ازای تخریب یک واحد، البته با رعایت ضوابط، بسیار کم زحمت تر از آماده کردن زمین و فراهم کردن زیرساخت ها است.
این اظهارات با وعده و سیاست های اعلامی دولت سیزدهم در رابطه با ساخت 4 میلیون مسکن سازگاری ندارد. این ناسازگاری از دو جهت قابل بررسی است. یک اینکه اولویت در حل مشکل مسکن، افزایش ساخت و ساز مسکن در راستای سیاست افقی سازی است. از جمله مزایای طرح افقی سازی مسکن می توان به سرعت بالای ساخت مسکن های یک طبقه به چندطبقه، کاهش هزینه های ساخت واحد مسکونی، امکان ساخت مسکن به صورت تدریجی در خانه های یک طبقه، کاهش آلودگی های محیطی، تعدیل قیمت مسکن، مطلوبیت اجتماعی و تطابق آن با فرهنگ ایرانی و امکان سلامی، کاهش مخاطرات پدافندی و بلایای طبیعی، کاهش آسیب های اجتماعی و امکان بازسازی و توسعه بسیار ساده تر واحدها در آینده دور اشاره نمود.
دوم آنکه به بیان محمد آئینی، اولویت بازسازی بافت فرسوده به این خاطر است که این کار کم زحمت تر از آماده کردن زمین و فراهم کردن زیرساخت هاست. این جمله با نیاز دولت به عزم و اراده جدی و همت بالا در ساخت انبوه مسکن همخوانی ندارد و کار تولید مسکن را با مشکل اساسی مواجه می کند.
نتیجتاً در نگاه وزارت راه و شهرسازی، اولویت ساخت مسکن، به خاطر سهولت بازسازی بافت فرسوده، نادیده گرفته شده است و به نظر می رسد با این نوع مواجهه با نیاز مسکن، شاهد تولید مسائل جدید به جای حل مسئله مسکن هستیم.
بازسازی پر مسئله ی بافت فرسوده