سیاست گذاری زمین؛ کلید حل مسائل روستا / نوسازی بافت فرسوده روستایی سرعت می گیرد
تخصیص زمین به مردم در روستاها می تواند زمینه توسعه روستایی را فراهم کرده و سهم این بخش از سکونت گاه های کشور در افزایش تولید را ارتقا دهد.
زمان مطالعه 5 دقیقه
طرح تخصیص زمین 500 متری در روستاها برای ساخت مسکن روستایی برنامه وزارت راه و شهرسازی برای توسعه و احیای بافت فرسوده روستایی به حساب می آید که اثرگذاری این طرح در گرو اجرای دقیق و توجه به نکات خاص در مورد روستا است.
درحال حاضر 26 درصد از جمعیت کشور در روستاها زندگی می کنند. روستاها قطب تولید کشاورزی و ضامن امنیت غذایی بوده و سهم 27 درصدی از تولیدات کشور را به خود اختصاص داده اند. بنابراین برنامه ریزی برای حفظ و توسعه روستاها اهمیت ویژه ای دارد.
تنها برنامه توسعه روستایی، طرح هادی و اجرای آن از طرف بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای روستاها بوده است که این طرح وظیفه توسعه مسکن روستایی و برنامه ریزی گسترش روستا در افق 10 ساله را بر عهده دارد.
با توجه به اینکه قیمت زمین و مسکن روند صعودی داشته و در روستا نیز افزایش چشمگیری پیدا کرده است، این مسئله زنگ خطری برای سیاست گذاران در مورد توسعه روستایی است. نبود درآمد پایدار در روستاها باعث شده که خانواده ها و جوانان روستایی دیگر اقبالی به ماندن در روستا نداشته و به انگیزه رفاه و درآمد مناسب به شهرها مهاجرت کنند. در کنار این موضوع افزایش قیمت زمین و مسکن در روستا امکان اسکان در مسکن مناسب را سلب نموده و انگیزه های مهاجرت را تقویت می کند.
در شهرها هم وضعیت بهتر نیست و مهاجرت روستاییان باعث بروز حاشیه نشینی و توسعه ی سکونت گاه های غیررسمی و بروز آسیب های اجتماعی می شود. با توجه به اینکه اکثر روستاها از زمین مناسب برای ساخت و اشتغال از جمله کشاورزی برخوردار هستند، بهترین راهکار حفظ روستا، سیاستگذاری در حوزه زمین و بهره برداری بهینه آن جهت اشتغال و مسکن است.
سیاست گذاری زمین راهکار حل مسئله روستا
حل مسئله مسکن و ایجاد شغل و درامد پایدار، برای حفظ جمعیت و توسعه روستایی ضروری است، مناسب ترین برنامه برای حل این مسائل، توجه به حوزه های پیشران است که توسعه آنها باعث راه اندازی سایر حوزه ها نیز می شود. ساخت مسکن به عنوان یکی حوزه های پیشران اقتصاد، علاوه بر نوسازی روستاها اشتغال را نیز برای روستاییان فراهم می کند.
در همین راستا، طبق آمار بنیاد مسکن انقلاب اسلامی 62 هزار روستا در کل کشور وجود دارد که 40 هزار روستا بالای 20 خانوار جمعیت دارند.
طرح دولت برای تخصص زمین بیشتر متوجه روستاهای با جمعیت بالا و دارای متقاضیان بومی است. در حال حاضر طرح هادی محدوده مسکونی روستاها را محدود کرده و اجازه عرضه زمین های کشاورزی را در محدوده مسکونی نمی دهد و عامل اصلی کمبود زمین محسوب می شود.
طرح جدید وزارت راه و شهرسازی برای توسعه روستایی گسترش محدوده طرح هادی و واگذاری زمین های دولتی و غیر دولتی در روستاها به صورت اجاره 99 ساله برای ساخت مسکن است. این طرح با حذف قیمت زمین جهت ساخت مسکن، ساخت و ساز را رونق بخشیده و به توسعه روستا منجر خواهد شد.
بررسی طرح دولت سیزدهم برای سیاست گذاری زمین
در همین راستا، علی نادری شاهی، کارشناس اقتصادی با اشاره به این مسئله معتقد است: اختصاص زمین 500 متری در روستا گزینه مناسبی برای روستاییان است که علاوه بر مسکن می توانند به باغ داری و کشاورزی پرداخته و از این طریق نیز درآمد داشته باشند.
وی ادامه داد: زمین 500 متری برای ساخت مسکن گزینه جذابی برای شهرنشینان در جهت تامین مسکن دوم و محلی برای تفریح در روستاها بوده، بنابراین برنامه ریزی به نحوی باشد که این زمین ها به افراد واجد شرایط تخصیص پیدا کند.
نادری شاهی معتقد است: با توجه به اینکه شغل اصلی روستاییان کشاورزی و دامپروری است و زمین مهمترین نهاده برای رونق این شغل در روستاها است و استفاده از زمین با متراژ بالا برای ساخت مسکن ممکن است آسیب هایی به حوزه کشاورزی روستایی وارد کند.
نکاتی برای اصابت دقیق سیاستگذاری زمین در روستا به هدف
برای اینکه واگذاری به افراد واجد شرایط و جامعه هدف تخصیص پیدا کند و از مهاجرت فرعی ساکنان شهرها به مناطق روستایی و ویلا سازی بی رویه جلو گیری شود، می توان چند نکته را مورد توجه قرار داد:
نکته اول اینکه در اجرای این برنامه دسته بندی روستاهای کشور است با توجه به این که تمایل برای ساخت و ساز در روستاهای خوش آب و هوای کشور مخصوصاً روستاهای شمالی بسیار زیاد است، اجرای این طرح به صورت گسترده می تواند آسیب جدی به کشاورزی روستاییان وارد کند. میتوان با پایش دقیق روستاهای کشور اولاً از ظرفیت موجود مطلع شد و ثانیاً از تخصیص زمینهای با ارزش کشاورزی جلو گیری کرد.
مسئله دوم، اولویت اجرای این طرح با روستایی است که از زمین های دولتی در اطراف روستا برخوردار بوده یا از زمین کشاورزی زیادی برخوردارند که میتوان با الحاق زمین های نامرغوب به محدوده مسکونی استفاده کرد و از آسیب زدن به زمین های کشاورزی جلوگیری کرد.
سومین مسئله روستا هایی که محدودیت زمین دارند میتوان با در نظر گرفتن میانگین متراژ ساخت مسکن های آن روستا، مقدار زمین تخصیصی برای مسکن جدید را متغیر ساخت تا از آسیب به زمین های کشاورزی جلوگیری کرد.
مسئله چهارم، نکته بعدی که در اجرای این برنامه مورد توجه قرار می گیرد اختصاص زمین به شرط ساخت مسکن است. با توجه به اینکه مقدار زمین اختصاصی زیاد بوده برخی به طمع گرفتن زمین متقاضی خواهند شد که می توان با تخصیص به صورت اجاره به شرط ساخت برای یک مدت معین از تملک زمین ها جلوگیری کرد. و در صورت عدم ساخت، زمین به افراد دیگری واگذار شود.
مسئله پنجم اینکه، تخصیص زمین و تسهیلات در ابتدا مختص ساکنان و افراد واجد شرایط روستا باشد. اگر تعداد متقاضیان ساکن روستا کمتر از زمین های موجود باشد، می توان از اهالی و ساکنانی که به شهر مهاجرت کردند و قصد بازگشت و سرمایه گذاری در زادگاه خویش را دارند، برای تخصیص این طرح استفاده کرد.
با توجه به پیشنهادات ارائه شده و ضرورت ساخت مسکن و احیای بافت فرسوده روستاها می تواند از ظرفیت زمین روستایی برای تولید مسکن، ایجاد اشتغال و حفظ روستاها بهره برد.
انتظار می رود، متولیان امور روستایی از جمله بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برنامه ریزی های دقیق برای اجرای این برنامه در حوزه پایش روستاها و دسته بندی روستاها انجام داده تا از اثرات مخرب این طرح از جمله آسیب به حوزه کشاورزی و از دست رفتن سرمایه های ملی جلوگیری شود.
سیاست گذاری زمین؛ کلید حل مسائل روستا / نوسازی بافت فرسوده روستایی سرعت می گیرد