سکوت متخصصان معماری در برابر بنگاه های معاملات ملکی!
در این سالها بارها از سوی معماران متخصص در کشور، نسبت به معماری در حال شکل گیری هشدارهایی عنوان شده است؛ حرف هایی که تا به امروز چندان جدی گرفته نشده است و همچنان شاهد یک بی‌هویتی و شلختگی در معماری کشور هستیم. در این راستا پایه گذاری «جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی» می تواند تلاشی باشد برای زنده شدن امیدهایی برای ارتقای معماری در کشور.
زمان مطالعه 11 دقیقه
به گزارش ایسنا، نشست خبری آنلاین جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی با حضور سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، علیرضا شهابیان دبیر جامعه مهندسان مشاور ایران، محمود گلابچی استاد دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، سید حمید میرمیران مدیرعامل مهندسین مشاور نقش جهان ـ پارس، عبدالحمید نقره‌کار پژوهشگر معماری و شهرسازی و دانشیار دانشگاه علم و صنعت، حامد مانی‌فر مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی، ایمانی خوشخو عضو هیات علمی و سرپرست پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی و مصطفی بهزادفر برگزار شد.
معماری یک موجود زنده است
در ابتدای نشست عاملی بیان کرد: روز معمار را که روز گذشته سوم اردیبهشت بود به همه معماران تبریک می‌گویم. باعث خرسندی است که شاهد رویداد جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی باشیم که این زمینه را فراهم می‌کند تا شاهد شکوفایی بیشتری در حوزه فکری و اندیشه‌ای معماری کشور باشیم.
او در ادامه به چند نگاه در حوزه معماری از منظر ارتباطات و فرهنگ پرداخت و گفت: معماری در جهانِ عین و ذهن وجود دارد. اگر شکوفایی را در جهان عین می‌بینیم محصول شکوفایی در جهان ذهن است. اگر یک ذهن دارای نظم و شکوفایی باشد در عینت‌های بیرونی، شهرسازی و مبلمان شهری نیز نمود پیدا می‌کند و اگر هم ذهن آشفته باشد باز نیز به همین گونه خواهد بود. اگر اندیشه زیبا باشد هم زیبایی محقق می‌شود.
عاملی اضافه کرد: ذهن انسان گرا و الهی، بنای انسان گرا نیز تولید می‌کند. معمارهای بزرگ ما گفته‌اند که معماری یک موجود زنده است و همانند یک موجود می‌تواند دچار مرگ و آشفتگی شود. این موجود زنده نظیر انسان است که نمود بیرونی پیدا کرده و دارای انگیزه‌های بزرگ است. معماری همانند جامعه انسانی دارای تنوع و رشد است. تنوع خصیصه زندگی انسان است. تناسب و نظم عنصر خیلی بزرگی است، یک خیابان یا کوچه باید دارای نظم باشد گرچه در حال حاضر این نظم و چینش در فضای شهری ما خیلی دیده نمی‌شود. معماری مانند جامعه انسانی دارای تمدن و رشد است. معماری می تواند دارای تنوع باشد. عناصر و نظم نیز ویژگی مهمی است که در برخی ساختمان ها به چشم می خورد اما برخی چینش های کنونی دقیق نیست مانند پیاده روهایی که محل رفت و آمد است. از این رو، معماری دارای هویتی است که می شود از روی آن تمدن ملتی را در دوره ای زمانی شناخت.
او با بیان اینکه معماری پاسخ به یک نیاز چند وجهی است، توضیح داد: چیزی که امروزه تحت عنوان معماری بنا شکل می‌گیرد حتما روی محیط زیست اثرگذار خواهد بود پس مثلا معماری کنار دریا باید با سایر فضاها متفاوت باشد. در معماری باید به سلامت روحی افراد توجه و از پیچیدگی بنا جلوگیری شود. در برخی از کشورها که وارد می‌شویم آلودگی بصری شهری دیده نمی‌شود و با یک شهر آرام مواجه می‌شویم ولی در تهران و خیلی از شهرهای ما اینگونه نیست. اسلام باید و نبایدهایی در معماری ساختمان‌ها دارد که باید استانداردهای آن مورد توجه قرار گیرد. معماری نماد تواناهایی یک کشور است هر چیزی که ساخت و ساز یک کشور را تشکیل دهد. معماری شکل دهنده با هم بودن یک ملت است؛ یعنی وقتی در چینش بناها عنصر همدلی افراد را ببینید نشان دهنده اتحاد یک ملت است.
عاملی اظهار کرد که «کار جامعه معماری بسیار سخت است و بودن اجتماعی یک ملت را شکل می‌دهد. وقتی از معماری ملی صحبت می‌شود برداشت می‌شود که نباید معماری ایرانی را با معماری جهانی ترکیب کرد ولی اشتباه است و معماری‌ای فاخر است که ظرفیت پیوند خوردن جهانی را داشته باشد. در برهه‌ای زندگی می‌کنیم که در هم تنیدگی جهانی بیشتر از هر جهانی دیده می‌شود و عوامل متعددی ملت‌ها و کشورها را به هم گره زده است.»
وی با بیان اینکه جامعه ایرانی شدیدا جهان گرا است، گفت: یکی از خصلت های مشترک این کشورها دین گرایی است. ویژگی دیگر جهان گرایی است. تمدن ایرانی تمایل بسیاری به همکاری با جهان دارد. خصلت دیگر جامعه ما پیشرفت گرایی است و عقلانیت متمایل به پیشرفت را بسیار می پسندد.
عاملی همچنین به ویژگی های فضای مجازی اشاره کرد و افزود: زمانی که یک رسانه اجتماعی را ایجاد می کنیم، آن رسانه در بستر یکپارچگی و شبکه ای بودن شکل می گیرد. از این رو جنبه نمایشی بودن عنصر معماری نیز لازم است که مورد توجه قرار گیرد. یکی از اموری که برای معماری نمایشی فضای مجازی ذکر می کنیم، عنصر سادگی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی هم گفت: امروزه ما خط تمدنی و معماری ملی خود را از دست داده‌ایم. البته این امر می‌تواند ادامه پیدا کند ولی باید با جهانیان ترکیب شود که در عرصه جهانی شدن جای توجه دارد. امیدواریم مسابقه ملی معماری به معماری فیزیکی ختم نمی‌شود و باید به معماری فضای مجازی هم توجه شود بلکه بتوانیم نوآوری‌هایی داشته باشیم. امیدوارم در دهه فجر که قصد جمع بندی داریم شاهد نتیجه خوبی باشیم. این جایزه یک نهاد خواهد بود و اگر بتوانیم اهداف خود را به درستی پیش ببریم حتما می‌تواند در ارتقای معماری ایران نقش آفرینی داشته باشد.
باید معماری امروز را آسیب شناسی کرد
محمود گلابچی نیز درباره جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی بیان کرد: در ضرورت و تأثیر این رویداد تردیدی نیست و موقعیتی برای ارتقاء معماری کشور است که امروزه در وضعیت نامطلوبی به سر می‌برد. باید دقت‌ها و معیارهایی را مد نظر قرار دهیم که بتوانیم در معماری به پیشرفت برسیم. این رویداد باید فرصتی برای تضارب اندیشه‌ها فراهم کند. همواره در دانشکده معماری پارس به این می‌پردازیم که چگونه باید به یک معماری مطلوب براساس معماری پرشکوه گذشته کشور برسیم. این جایره، یک فرصت برای معماری کشور است که بتوانیم به جهت گیری‌های درستی برسیم که همیشه از آنها حرف زده‌ایم ولی عملی نشده است، جهت گیری‌هایی که مناسب کشور و تاریخ پرشکوه معماری ما است.
او ادامه داد: از نظر ما جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی تنها یک رویداد نیست و جهت گیری است. امروز نیاز داریم معماری گذشته را بشناسیم و آسیب شناسی کنیم و نیازهای معماری را شناسایی کنیم. شورای انقلاب فرهنگی مسئولیتی را در این زمینه پذیرفته است و ساختارهای حاکمیتی پذیرای این تفکر خواهد بود که بتوانیم معماری خود را ارتقاء دهیم. در همین راستا دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و نظارتی مسئولتی‌هایی خواهند داشت که بتوانیم به هدفی در حوزه معماری برسیم که طی سالها اجرایی نشده است.
گلابچی تصریح کرد: انتظار داریم که شهرداری و سازمان نظام مهندسی کنترل کند که چه افرادی ساخت یک ساختمان را بر عهده می‌گیرند و در نهایت اینکه توجه شود، ساخت بناها براساس معیارهای جایزه پیش بروند.
معماری؛ بارزترین مظاهر فرهنگ و تمدن
حمید میرمیران بیان کرد: معماری یکی از بارزترین مظاهر تجلی فرهنگ و تمدن‌های گوناگون بشری بوده است. همانگونه که وقتی از تمدن های روم و مصر حرف می زنیم بناهای آنها برایمان تداعی می‌شود. بن و کالبد معماری نشان دهنده عملکرد و نحوه زندگی مردم است. فراگیر بودن معماری بر همه جنبه‌های زندگی انسانی احاطه دارد؛ از تفریح گرفته تا اقتصاد و سیاست. چون همه اینها در فضاهایی صورت می‌گیرد که معماران آن را شکل داده‌اند. درواقع معماران به هر فضایی متناسب با عملکردش شکل می‌دهند. در نتیجه نقش معماران در همه دوران‌ها نقش موثر کیفی بوده است و جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی می تواند بهانه خوبی باشد که به معماری از جنبه‌های کیفی و هنری آن پرداخته شود.
معماری که برگرفته از معماری پوچ گرای غرب است
عبدالحمید نقره کار با بیان اینکه باید دید معماری و شهرسازی امروز ما از کجا و چگونه شروع شده است؟ توضیح داد: معماری و شهرسازی امروز ما ناشی از رویکردی است که در قرن اخیر داشته‌ایم. دانشکده‌هایی که توسط خارجی‌ها برای ما بنا شد که سرفصل دروس آنها برگرفته از معماری غربی بود و توسط اساتیدی تدریس می‌شد که در خارج از کشور تحصیل کرده بودند. رویکرد محتوایی معماری ما همانند معماری غربی از جنبه هنری و محتوایی دچار پوچ گرایی، شکاکیت و هرج و مرج است و هیچ اصول ثابتی ندارد.
میرمیران در پاسخ به صحبت‌های او گفت: باتوجه به انقطاع تاریخی که از 200 سال پیش داشته‌ایم باید حق داد که از جنبه‌های مختلف باعث شده است معماری ما دچار این وضع شود. امروزه در معماری خودمان تلاش‌ها و کوشش‌های حداقلی می‌بینیم که نباید به پای بقیه بسوزند ولی تأثیر چندانی در جامعه ندارد. این جریانات شامل این است که گاهی سعی می‌شود تقلیدی از معماری گذشته داشته باشد که البته این همانند تقلید از معماری روم است.
او ادامه داد: همچنین جریانی، فرم‌ها و الگوها را دنبال می‌کند که یک قدم رو به جلو است. یک جریان نیز تنها معماری جهانی را می‌پذیرد و منکر هرگونه معماری سرزمینی است. بخشی نیز معماری‌ای است که اصلا دست معماران نیست و در بهترین حالت دست مهندسان ساختمان است که تنها تولید ساختمان می‌کنند و به هیچ نوع از معماری پایبند نیستند. جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی باید بتواند نشان دهد که معماری سرزمینی چیست و رفته رفته باید بتواند جا بیفتد.
همچنین در ادامه سوال شد که آیا در این جشنواره از سوی کارگروهای تخصصی روش مشخصی برای بهره گیری از معماری ایرانی اسلامی در نظر گرفته شده است؟ که ایمانی خوشخو پاسخ داد: در کشور اسناد بسیار راهبردی داریم ولی برای اجرایی کردن این اسناد باید روش خاصی داشته باشیم که بتوانیم از آنها استفاده کنیم. همچنین باید از نظرات اساتید نیز استفاده شود.
استفاده از اسناد معماری ایرانی
نقره کار نیز در پاسخ به این پرسش مطرح کرد: چرا در دوره صفویه به آن معماری باشکوه رسیدیم؟ زیرا زیرساخت‌هایی بوده است که دولت از نظر اقتصادی و تکنولوژی ایجاد کرده و از طرفی حکمای اسلامی حضور داشته‌اند که نظرات خود را به هنرمندان و معماران که خود اهل تفکر بوده‌اند، منتقل کرده‌اند.
بهزادفر نیز اظهار کرد: اینکه در بنا از مدرنیزم بهره می‌گریم درست است؛ زیرا اینکه بخواهیم به معماری اسلامی ایرانی بپردازیم باید خیلی عمیق‌تر از فعالیتی باشد که طی یک قرن اخیر انجام داده‌ایم. اگر بخواهیم در این مسیر حرکت کنیم باید بگویم تا به حال قدمی در این مسیر بر نداشته‌ایم ولی می‌توانیم با توجه به این رویداد اقدامات مفیدی داشته باشیم. در رابطه با آموزش معماری نیز باید بگویم که در دو سه سال اخیر دانشکده‌های معماری در حال تجدید نظر بر آموزه‌ها هستند تا معماری نسل جدید با فضای کشور سازگار باشد.
حامد مانی فر هم گفت: در این سالها در حوزه ضوابط و مقررات بیشتر به فیزیک ساختمان پرداخته شده است تا روح ساختمان و بیشتر تلاش کرده‌ایم به ساختمان از نظر استحکام بپردازیم. شاید اینکه به هویت ساختمان کمتر پرداخته شده است به اهمیت و حساسیت موضوع برمی‌گردد؛ زیرا اگر دقت کافی نشود ممکن است به بیراهه برود و به درستی پیش نرود. این کار جایگاهش از جنس رویکردهای مثبتی است که در جامعه وجود دارد و ممکن است مغفول مانده باشد و امیدوارم جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی به سمتی برود که به ویژگی مردم واری در معماری ایران به خصوص در عصر انقلاب اسلامی به خوبی پرداخته شود و سیمای خوبی را در ذهن مردم باقی بگذارد.
در دهه های اخیر نسبت به معماری کوتاهی شده است
علیرضا شهابیان بیان کرد: آنچه که در معماری و شهرسازی دهه های اخیر می بینیم موید این نکته است که نسبت به معماری کوتاهی شده است و حاکمیت هم توجهی به آن نداشته است. البته جوایز معماری دیگری داشته‌ایم ولی جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی چالش برانگیز خواهد بود و امیدوارم در نهایت که قصد داوری پروژه‌ها را داریم حاکمیتی نباشد و متخصصان نظر بدهند. اینگونه نباشد که ما تنها شاهد و ناظر باشیم و نتوانیم هیچ نقطه نظر و راهبردی داشته باشیم. آنچه معماری ما را به این سمت پیش برده آژانس‌های معاملات ملک بوده‌اند. بیش از 70 درصد ساختمان‌ها را بخش خصوصی ساخته و ما که متخصص هستیم مجبور به سکوت بوده‌ایم.
او ادامه داد: باید آسیب شناسی کرد که چه شد به اینجا رسیدیم؟ امروزه افراد تحصیلکرده نیز به دنبال ساختمان‌های رومی هستند. باید معماری را بین مردم ببریم. مردم درون معماری هستند ولی متوجه نیستند. رسانه‌ها باید کمک کنند، صداوسیما باید وارد شود و معماری باید جزئی از مطالبه مردم شود.
جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی تا پایان 1400 ادامه دارد
همچنین ایمانی خوشخو، سرپرست پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی در بخشی از این نشست گفت: برگزاری جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی از روز سوم اردیبهشت ما آغاز شده و تا پایان سال 1400 ادامه دارد. بدون هیچ تردیدی امروز نقطه مهم تمدنی و فرهنگی در تاریخ معاصر ایران خواهد بود. در مسیری هستیم که بتوانیم به اصلاحات و پیشرفت‌های مهمی در عرصه معماری برسیم. در هر صورت ایجاد موضوعی تحت عنوان هنر معماری و تصویب آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، اتفاق بی نهایت بی‌سابقه‌ای در تاریخ هنر معاصر ایران خواهد بود. آغاز این رویداد از سوم اردیبهشت بوده است و تا دهه فجر ادامه خواهد داشت.
او ادامه داد: جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی دارای چهار بخشِ جایزه اصلی معمار، جشنواره معماران جوان، همایش علمی و دستاوردهای معماری عصر انقلاب اسلامی است. از امروز آغاز به کار رسمی دبیرخانه و جلسه شوراها و کارگروه‌ها صورت می‌گیرد. در تیر ماه اعلام فراخوان اصلی و همایش علمی، مرداد انتخاب هیئت علمی و داوران، مهر آغاز داوری، آبان برگزاری جشنواره معماران جوان، آذر همایش علمی و اختتامیه نهایی در دهه فجر خواهد بود.
سکوت متخصصان معماری در برابر بنگاه های معاملات ملکی!